چکیده:
فضاهای بازشهری۲ از دیرباز تاکنون بستر کالبدی تعاملات اجتماعی مردم و یکی از ملزومات زندگی در شهرها بوده اند .اما در دهه های اخیر با توجه به افزایش روز افزون مسیرهای سواره در شهرهای مدرن امروزی، این فضاها گاهی اوقات به فراموشی سپرده می شوند. این در حالی است که با توجه به فشارهای روانی و مشکلات زیست محیطی، نیاز به فضاهایی برای برقراری ارتباط بیش تر با طبیعت، انسان و فضای باز، و بهبود شرایط اکولوژیکی بیش از پیش احساس می گردد. در این میان مکانهای مانند پلازاها این خصوصیت را به تناوب دارا هستند که به صورت یک فضای سبز و یک فضای جمعی به عنوان نماد پویایی و در راستای توسعه پایداری شهرعمل می کنند. یعنی طراحی یک فضای باز همراه با عملکرد های متفاوت در اطراف که قابلیت انعطاف و پذیرش کاربری های دیگر را در خود داشته باشد و به عنوان یک فضای شهری در ارتباطی همه جانبه با کلیه ی نیازهای شهروندان قرار گیرد. و هم با توجه به شرایط اکولوژیکی به عنوان یک فضای سبزفعال، بازدهی زیست محیطی و مستمری داشته باشد . از این رو این سؤال همواره مطرح است که طراحی فضای باز عمومی باید چگونه باشد؟
یک پلازا چه نقشی درتوسعه پایداری شهر ایفا میکند؟
پلازاها در تامین آرامش روحی و روانی و پویایی شهروندان چه نقشی ایفا میکنند؟
در این مقاله سعی بر آن شده است با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی با شناخت فضای باز عمومی یک شهر و طراحی صحیح آن و بررسی نمونه های موردی راهی به سوی سلامت مردم آن اجتماع و توسعه پایداری فضاهای شهری دست یافت. که به عنوان نقطه عطفی در شهر به حساب می آیند.
واژه های کلیدی: پلازا، فضای باز، نقطه عطف، توسعه پایدار، پویایی
-۱مقدمه:
یکی از ابتدایی ترین روش های طبقه بندی فضاهای عمومی شهری، تقسیم آن به دو بخش اصلی فضاهای حرکت و فضاهای مکث۳ است. در این روش فضاهای حرکت معبر و فضاهای مکث ( استقرار) میدان (پلازا) نامیده می شود. یکی از مهم ترین وجوه تمایز این دو گونه فضا این است که اکثر استفاده کنندگان از معبر به سمت مقصدی حرکت می کنند یعنی استفاده کنندگان از این فضا هدفی را در خارج آن جستجو می کنند . در صورتی که میدان که فضایی برای مکث و استقرار است، خود هدف و مقصد استفاده کنندگان را شکل می ده د (فرشته خو و همکاران،۱۳۸۰،ص.( ۲۰ تئوری های ارائه شده در اروپا نیز گویای این مطلب است که شهر اروپایی در زمان شکوفایی اش در قرن ۱۹ و ۲۰ تداعی کننده کاراکتر حرکت در عین ویژگی سکون و مکث بود . در این میان مکانهایی مانند پلازاها که به عنوان یک فضای مکث شهری این خصوصیات را دارا می باشند و از آنها می توان به عنوان محلی برای وقوع رخداد های فرهنگی، نظیر انواع جشن ها و مراسم عمومی استفاده نمود. و از طرفی دیگر به علت وجود کاربری انعطاف پذیر آن به عنوان یک فضای فعال شهری، می تواند متناسب با نحوه ی عملکرد شهروندان در این مکان، کاربری های دیگری نیز بپذیرد. عملکرد اصلی آن علاوه بر افزایش پویایی شهری در بازدهی اکولوژیکی نیز نقش مهمی ایفا می کند . منظو از بازدهی اکولوژیکی، زیبا سازی بخش های شهری، کاهش دمای محیط، تولید اکسیژن، افزایش نفوذپذیری خاک در مقابل انواع بارش و مانند اینها است (بهزادفر،۱۳۸۶،صص.(۱۵-۱۶ نقش پلازاها به دلیل نقش دوگانه خود یعنی اهمیت تفریحی و نیز تاثیر در حفظ تعادل محیط زیست شهری و کاهش آلودگی و افزایش ارامش و پویایی شهری بسیار ارزشمند هستند . و همچنین به دلیل تقویت سیمای شهر و هم از جهت تبدیل به یک عنصر هویتی در امر هویت بخشی به شهرنقش اساسی ایفا می کند.
-۲پیشینه تحقیق:
جدول(-(۱ پیشینه تحقیق
شماره عنوان مولف تاریخ نشر نتیجه گیری
Urban Space for Pedestrain Pusharev & Zupon 1975 در گسترش مباحث مربوط زیبا
۱ سازی فضای شهری نقش
مهمی ایفا میکند.
For Pedestrians Only Brambila&Lango 1977 مبانی برنامه ریزی و طراحی
۲ فضای پیاده در فضای شهری
مورد بررسی قرار میگیرد
Livable Street Appleyard 1981 خیابانها باید در کنار عملکرد
۳ شهری ،عملکردهای فرهنگی،
اجتماعی،تفریحی و … داشته
باشد.
راهنمای طراحی فضاهای پاکزاد ۱۳۸۵ پیاده راها معابری با بالاترین
۴ شهری در ایران حد نقش اجتماعی هستند که
می توانند دوام زندگی و جنب
و جوش و در نتیجه پایداری
مراکز شهری را تضمین کنند.
فرایند طراحی شهری بحرینی ۱۳۸۲ بسیاری از عناصر کالبدی شهر
۵ رامعرفی کرده که مهمترین آن
تاکید برعابر پیاده و
عملکردهای اجتماعی به عنوان
عامل وحدت بخش فضاهای
عمومی است
