میدان گازی مورد مطالعه که در این مقاله میدان X خوانده شده است در آبهای خلیج فارس و در جنوبشرقی بندر بوشهر واقع شده است. به منظور بررسی فرایندهای دیاژنزی، مطالعات پتروگرافی بر روی ۱۱۶۰ مقطع نازک حاصل از مغزه از سازند کنگان و بخش بالایی سازند دالان در چاه A میدان X انجام گرفت. پدیدههای دیاژنزی مهمی که خصوصیات مخزنی رخسارههای مورد مطالعه را متاثر ساختهاند شامل فرایندهای انحلال، دولومیتیشدن، سیمانیشدن، تراکم و انیدریتیشدن میباشد. از این میان فرایندهای تراکم، سیمانیشدن و انیدریتیشدن کیفیت مخزنی را کاهش داده و فرایندهای انحلال و دولومیتیشدن کیفیت مخزنی را افزایش دادهاند.
کلید واژه ها:سازند کنگان، سازند دالان، دیاژنز، خصوصیات مخزنی
مقدمه
سازند دالان به سن پرمین پسین و سازند کنگان با سن تریاس آغازین تا تریاس میانی از مهمترین سنگ مخزنهای کربناته ایران به شمار میروند که در بخشهای وسیعی از زاگرس و خلیج فارس گسترش دارند و سنگ مخزن ذخایر هیدروکربنی مهمی مانند میادین پارسجنوبی، پارس شمالی، میدان مورد مطالعه، فردوسی، سلمان و تابناک است. میدان X در آبهای خلیج فارس و در فاصله ۱۸۰ کیلومتری جنوبشرقی بوشهر واقع شده است (شکل .(۱
در بررسی عوامل موثر در خصوصیات مخزنی رخسارهها دو عامل مهم و اصلی میبایست مورد نظر قرار گیرند:
-۱ عوامل بافتی که معمولاً تحت تاثیر فرایندهای رسوبی قرار دارند و رخساره رسوبی را مشخص مینمایند. -۲ عوامل دیاژنزی. بر خلاف سنگ های تخریبی که بافت اولیه در ایجاد تخلخل اهمیت دارد، در سنگ های کربناته، دیاژنز در ایجاد یا از یبن بردن تخلخل نقش عمده ای دارد .(Moore, 2001) لذا انتظار میرود در توالی مورد مطالعه فرایندهای دیاژنزی اثرات مهمی روی تخلخل آن گذاشته باشند. از اینرو به دلیل اهمیت فرایندهای دیاژنتیکی در مخازن کربناته، شناخت فرایندهای مزبور از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این مقاله به بررسی تأثیر دیاژنز بر روی کیفیت مخزنی در میدان مورد مطالعه پرداخته میشود.
شکل. :۱ موقعیت جغرافیایی میدان گازی X در خلیج فارس
بحث :
در این مطالعه تعداد ۱۱۶۰ مقطع نازک تهیهشده از پلاگ مغزه با فواصل تقریبی ۳۰ سانتیمتری از چاه A مورد مطالعه قرار گرفت. ضخامت سازند کنگان و بخش بالایی سازند دالان در این چاه حدود ۴۰۸ متر است. به منظور تفکیک کلسیت از دولومیت، مقاطع نازک توس آلیزارین قرمز و به روش دیکسون (Dickson, 1965) رنگ آمیزی شده است.
بر اساس مطالعه حاضر، فرایندهای دیاژنزی مهم و موثر در خصوصیات مخزنی سازند کنگان و بخش بالایی سازند دالان در میدان X شامل شامل انحلال، دولومیتیشدن، سیمانی شدن، تراکم و انیدریتیشدن است که به شرح زیر به اختصار معرفی میشوند.
انحلال
مهمترین عامل افزایش تخلخل و تراوایی است که در نمونههای مورد مطالعه مشاهده شده است. در اکثر نمونههای مورد مطالعه انحلال به صورت انتخابی عمل کرده و باعث انحلال آلوکمها یا دانههای تشکیل شده از کانیهای ناپایدار شده و موجب تشکیل فضاهای خالی غیرمرتب شدهاست (شکل .(۲ البته گاهی این فضاهای خالی با سیمان کلسیت اسپارایتی و سیمان انیدریتی اشغال شده و تخلخل حاصل از بین رفته است. یون کلسیم و کربناتی که در نتیجه انحلال آراگونیت ناپایدار ایجاد میشود، میتواند به عنوان سیمان کلسیتی فضاهای خالی اطراف دانهها را اشغال نماید (شکل (۲، لذا در اکثر مواقع انحلال انتخابی سبب افزایش تخلخل نمیشود .(Lucia, 1999) با این وجود فرایند انحلال در بخشهای زیادی از توالی و بهویژه در رخسارههای دانهپشتیبان از قبیل اائید گرینستون مربوط به پشتههای زیر آبی به وفور مشاهده شده و تخلخلهای قالبی و حفرهای حاصل شده است. از اینرو تاثیر مثبت بر روی کیفیت مخزنی داشته است.
