چکیده
ب رخی نگرش های اکولوژی که در سال های اخیر در حوزه ی معماری شکل گرفته اند از نوعی نگاه اکوتوپیایی نشأت یافته اند و به نوعی کوشیده اند با پذیرفتن اصول بوم شناختی بعنوان چارچوب های اصلی و کلی، سایر اولویت ها در طراحی را نادیده گیرند. اما در این میان، افرادی چون نورمن فاستر و رنزوپیانو با ایجاد نوعی آشتی و تعامل بین تکنولوژی و اکولوژی، ویژگی های مفید هر دو را در رویکردی جدید بعنوان “اکوتک” به کار گرفته اند.
در این مقاله ضمن بیان موضوع، روند فعالیت های نورمن فاستر بعنوان یکی از سردمداران معماری تکنولوژی مدار “های تک” و چگونگی بکارگیری تکنولوژی در معماری پایدار فاستر همراه با ارائه نمونه هایی مطرح می شود.
پروژه های بسیار موفق فاستر در زمینه معماری “اکو- تک” مبتنی بر اندیشه های معماری پایدار است. این پروژه ها شاید در نگاه اول از مؤلفه های شناخته شده ی معماری “های- تک” فاصله داشته باشد، اما با نگاهی دقیق تر فلسفه پایداری را در معماری “اکو- تک” فاستر باز می تابانند.
معماران اکو تک از پوسته ساختمان بعنوان پوست دوم نام می برند. منظور از پوست اول بدن انسان است. در کارهای نورمن فاستر پوست دوم همچون پوست اول به صورت هوشمند طراحی شده است. هماچنان که پوست انسان در مقابل سرما، گرما، رطوبت و کوران هوا از خود عکس العمل نشان می دهد، پوسته بعضی از ساختمان های این معمار نیز در فصل های مختلف عکس العمل مناسب در مقابل شرایط محیطی از خود نشان می دهد با استفاده از شیشه های دوجداره، کرکره ها و عایق های حرارتی متحرک، مواردی همچون میزان تابش آفتاب، سایه، کوران هوا و پرت حرارتی در طی روز و شب و در طی فصل های سرد و گرم سال توسط یک سیستم کامپیوتری کنترل می شود. راجرز از این ساختمان ها بعنوان آفتاب پرست نام می بد. موجودی که خود را با شرایط مختلف محیطی تطبیق می دهد. راجرز در مورد ساختمان های آینده چنین می نویسد: ” جهت برآورده نمودن احتیاجات ساکن بنا و حداکثر استفاده بهینه از انرژی بهترین ساختمان های آینده به صورت پویایی با اقلیم مجاور خود ارتباط پیدا می کنند.
کلمات کلیدی: معماری پایدار طبیعت، اکولوژی، انرژی، تکنولوژی، های – تک، اکو- تک، طراحی پایدار
۱ مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد محمودآباد ( نویسنده اصلی )
۲ عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد محمودآباد
۱
.۱ مقدمه
“پایداری” کلمه ای که در دهه ی اخیر، تبدیل به نوعی “شعار” شده اسـت، بـرای معمـاری امـروزی مسـئله ای حیـاتی اسـت زیرا متضمن بقای بشر و محیط زندگی اوست.
معماری پایدار را مـی تـوان بـه سـادگی بـا مفهـوم “انجـام بیشـترین، توسـط کمتـرین ابـزار” تعریـف کـرد. اصـل مـیس و ندروهه،”۱کمتر بیشتر است”۲ در اصطلاحات اکولوژیکی، معادل همـان ضـرب المثـل “بیهـوده اتـلاف نکـن، بیشـتر نخـواه” است.
سازمان ملل متحد در گزارش “چشم انداز محیط زیست جهانی” درباره ی افزایش بحـران هـای محیطـی کـه بـا کمبـود آب، گرم شدن، آلودگی جهانی آغاز شده، هشدار داده است. همچنین اعـلام کـرده کـه ایـن رویـدادها در صـورت تغییـر الگوهـای مصرف افراط کارانه ی کشورهای توسعه یافته در مورد مصالح طبیعی و انرژی قابل توقف است.
در دهه های اخیر، تغییرهای بسیاری در نگرش عمومی نسبت به اکولوژی و مصرف انرژی روی داده، مسائل محیطی، بـر هـر سطحی از معماری تأثیرگذارند. امروزه ساختمان ها بیش از نیمی از انرژی تولیدی و حمل و نقـل نیـز یـک چهـارم انـرژی را مصرف می کنند. با وجود آنکه معماری قادر به حل تمامی مشکلات اکولوژیکی جهان نیست، مـی توانـد بـا طراحـی صـحیح، بخش ی از مسائل جاری را تحت تأثیر قرار دهد و حتی از طریق طراحی شهری بر الگوهای حمل و نقل نیز اثر گذارد. موقعیـت قرارگیری و عملکرد یک ساختمان، انعطاف پذیری، عمر، جهت گیری شـکل، سـازه، گرمـایش و سـرمایش، تهویـه و مصـالح مورد استفاده در آن، همه از عوامل مؤثر بر مقدار مصرف ساخت، بهره برداری، نگهداری و رفـت و آمـد بـه آن محسـوب مـی شوند.
.۲ سوالات تحقیق
– با توجه به رویکرد فراگیر به معماری پایدار، معماران چگونه توانسته و می توانند اهداف این معماری را برآورده سازند؟
– ساختمان های پایدار تا چه اندازه در صرفه جویی انرژی و نگهداری آن موفقند؟
– تکنولوژی در چارچوب یک توسعه پایدار چگونه باعث تجلی اهداف ایت معماری گردیده است؟
۳٫ روش تحقیق
در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و استدلال قیاسی و استنتاجی ضمن بیان موضوع به بررسی اصول کاربردی معماری پایدار در نمونه های مورد آثار فاستر گردیده است.
.۴ پایداری
در لغت نامه دهخدا پایداری به معنای بادوام و ماندنی آمده است. در فرهنگ معین این واژه به معنای پایدار بودن و مقاومت از مصدر »پایش« به معنای پایداری کردن و استقامت نشان دادن است. فعل sustain از ریشه لاتین sustinere و از دو
۱
۲
۲
جزء sus (به معنای از پایین به بالا) و Tinere (به معنای نگه داشتن، حفظ کردن) تشکیل شده است و از ۱۲۹۰ در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است. این فعل با مفاهیمی از قبیل »حمایت، پشتیبانی و تداوم« آمیخته است و صفت sustainable در توصیف »شرایط، حالت و یا چیزی« به کار می رود که مورد پشتیبانی قرار گرفته یا به واسطه کمک یا تأمین معاش، همچنان تداوم یافته است.
.۵ معماری پایدار
معماری پایدار به قرن ۱۹ برمی گردد. جان راسکین ،ویلیام موریس و ریچارد لتابی از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب می شوند. راسکین در کتاب »هفت مشعل معماری« خود می گوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت می توان نظم هارمونیک موجود در طبیعت را الگو قرار داد. موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر و خودکفایی و احیای صنایع محلی را توصیه می کند. هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر محیط از نظر انرژی و بهره برداری از منابع طبیعی است که شامل قوانین زیر می باشد:
.۱ کاهش مصرف منابع غیرقابل تجدید
.۲ توسعه محیط طبیعی
۳٫ حذف یا کاهش مصرغ مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان بطور کلی تعاریف زیر را از معماری پایدار می توان مطرح کرد:
۱٫ ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع تر با منطقه و جهان دارد .
۲٫ “خلق محیط انسان ساخت و مدیریت متعهدانه آن بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع. این اصول عبارتند از به حداقل رساندن مصرف منابع تجدیدناپذیر، ارتقاء و بهبود شرایط محیط طبیعی و حداقل آسیب های بوم شناختی بر محیط” (چارلز کی برت (۱۹۹۴
۳٫ “تبیین رابطه متعادل تر و همزیستانه اثر معماری با محیط که بر کنش مندی خود آگاه اثر معماری نسبت به شرایط محیطی پی ریزی شده است.” (هاگان (۲۰۰۱
