چکیده
امروزه صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت،به مثابه پدید پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگیهای خاص خود را دارد و شناخت دقیق و تحلیل علمی این پدیده میتواند چهارچوب مطمئنی برای برنامهریزی صنعت گردشگری فراهم آورد.یکی از راهبردهای توسعه پایدار اقتصادی، توسعه و گسترش صنعت گردشگری است که در دهه های اخیر به عنوان یک منبع اقتصادی سودآور مطرح شده است. صنعت گردشگری به عنوان صادرات نامرئی چنانچه خوب هدایت و برنامه ریزی شود درآمدزاترین و ارزآورترین صنعت است و سهم بسزایی در ایجاد فرصت های شغلی با توجه به ابعاد گسترده بیکاری، توزیع ثروت، کاهش فقر، ارتقاء سطح زندگی و معیشت افراد جامعه و تعاملات مثبت فرهنگی ایفا می کند. گردشگری وشهر دارای رابطه مکملی هستند از اینرو یکی از انواع گردشگری که در افزایش گردشگری تاثیر دارد اکوتوریسم می باشد.اکوتوریسم وسیله ای برای تحقق اهداف پایداری توسعه می باشد.زیرا راهکارهای مشابهی را برای رفع مشکلات فعلی ارایه می دهد.این پژوهش حاصل روش توصیفی وتحلیلی است ویافته ها نشان می دهد که جاذبه های طیبعی گردشگری یاسوج وضعت بسیار مناسبی برای توسعه صنعت اکوتوریسم مهیا نموده وتوسعه گردشگری بخصوص توسعه پایدار طبیعت گردی در این شهر به لحاظ وجود جاذبه های طبیعی وگردشگری بدون شناخت و ارزیابی توان های بالقوه وبه لفعل وهمچنین بدون برنامه ریزی که براساس موازین علمی نباشد نمی تواند به بهبود کیفیت منایع طبیعی با تاکید بر حفظ آن منابع وتوسعه اقتصادی واجتماعی جوامع محلی که بخش جدایی ناپذیر از عرصه های طبیعی است اثرگذار باشد.
واژگان کلیدی: اکوتوریسم،توریسم،توسعه پایدار،گردشگری،یاسوج
۱
مقدمه
اکنون صنعت گردشگران به عنوان صنعتی، که میرود تا رتبه نخست را در انواع تجارت جهانی به خود اختصاص داده و نقش ویژهای را در اقتصاد، تعامل فرهنگها، گفتگوی تمدنها، برقراری تحکیم و الفت بین ملتها داشته باشد. امروزه یکی از جاذبههای گردشگردی در جهان، جاذبههای طبیعی است و با توجه به اینکه مناطق زیست محیطی یکی از جاذبههای طبیعی محسوب میشود، گردشگری زیست محیطی بخش در حال گسترشی از بازار گردشگری در طبیعت است، به گونهای که طبق برآورد انجمن گردشگری زیست محیطی در سال۱۹۹۹، گردشگری در طبیعت یا طبیعتگردی۲۰درصد و گردشگری زیست محیطی۷درصد از بازار مسافرت جهانی را در اختیار داشته است (شاهنده، ۱۳۸۰، ص.(۴۹ لذا با توجه به رشد و توسعه روزافزون گردشگران در دنیا و آثار مخربی که گردشگران در محیط برجای میگذارند، نیاز به کاهش این اثرات تخریبی بیش از پیش احساس میشود در این بین یکی از زیرشاخههای مورد عنایت در گردشگری، طبیعتگردی میباشد، بنابه تعریف اکوتوریسم، که آن را یک سفر مسؤولانه به نواحی طبیعی که محیط زیست را محافظت و رفاه مردم محلی را تأمین میکند (زاهدی،.(۹ :۱۳۸۵ در این رابطه چهار معیار برای گردشگری مسؤول وجود دارد.
-۱دارای کمترین اثر مخرب بر محیط زیست؛
-۲ کمترین اثر مخرب بر فرهنگهای بومی و حداکثر احترام برای آنها؛
-۳ بالاترین منافع اقتصادی برای مردم میزبان؛
-۴ حداکثر رضایت برای گردشگران(زاهدی، ۹۱ :۱۳۸۵برگرفته از Fennell، .(۳۱ :۲۰۰
بنابراین باید در بوم گردی تلاش بر اتخاذ تدابیر مدیریتی، برای کاهش اثرات منفی بر محیط طبیعی باشد و حق هر نسل در برخورداری از همان مقدار سرمایه طبیعی که در اختیار دیگر نسلها قرار داشته به رسمیت شناخته شود و این را بدانیم که استفاده از سرمایههای طبیعی در حد بهره آن مجاز شمرده میشود. کشور ایران با داشتن جاذبههای گردشگری و تنوع اقلیمی کمنظیر در دنیا، از توانمندی بسیار بالایی برخوردار میباشد. با توجه به رشد روزافزون صنعت گردشگری در دهههای گذشته، به طوری که رشد آن در دهههای گذشته، به طوری که رشد آن در دهه۱۹۹۰ معادل۷۰ درصد برآورد شده است (پایلی یزدی، ۵ :۱۳۸۵ برگرفته از Weaver، .(۱۶۹ :۲۰۰۲ براساس نظر سازمان جهانگردی در نخستین دهه۲۰۰۰، بخش بومگردی بین۱۰ تا۳۰درصد رشد داشته، به گونهای که طبیعت گردان در سال۲۰۱۰ به۲۰درصد کل گردشگران میرسد (تولایی، .(۱۲۳ :۱۳۸۶ در حالی که کشور ایران که از لحاظ جاذبههای گردشگری جز ده کشور اول جهان و از نظر تنوع گردشگری جزو۵ کشور اول جهان محسوب میشود WTO)، (۱۱ :۲۰۰، ولی از لحاظ سهم گردشگری جهانی، موقعیت خوبی در دنیا ندارد که نیاز به نگاه کلی به عوامل و دلایل مؤثر در این زمنیه دارد و وجود یک سازمان واحد برای اداره صنعت گردشگری ضروری میباشد Barron & Wood)، .(۶۸۹ :۱۹۹۹ منطقه ییلاقی و طبیعت زیبای شهر یاسوج در استان کهگیلویه وبویراحمد در دامنه رشته کوه دنا قرار گرفته است، هم سازی چشمهسارها، درختان جنگلی، توپوگرافی کوهستانی و درهای، زیبایی این منطقه را دو چندان کرده است. این منطقه محدودهای کمنظیر است که قابلیت گردشگاهی، آموزشی، پژوهشی منحصر به فردی دارد که همه ساله، به خصوص در فصل تابستان مورد بازدید خیل عظیمی از گردشگران قرار میگیرد، به علت بی توجهی به این منطقه و عدم برنامهریزی برای گردشگران ورودی به این منطقه زیست محیطی، روزبه روز این محیط در حال نابودی و ویرانی میباشد که نیازمند تجدیدنظر اساسی در نگاه به این منطقه است. برنامهریزی و
۲
سرمایهگذاری در این زمینه میتواند با جلب و جذب توریست داخلی و خارجی، اقتصاد استان و علیالخصوص اقتصاد شهر یاسوج را دگرگون ساخت .
بیان مسله
گردشگری و توریسم در دنیای امروز به یکی از مهم ترین فعالیتهای اجتماعی- اقتصادی تبدیل شده و تعداد توریست های بومی و بین المللی روز به روز در حال افزایش است و بسیاری از کشورها ی جهان برای بهره مندی از مزایا و منافع بیشمار آن در تکاپو برای توسعه صنعت گردشگری در کشورشان هستند(قصابی و همکاران، .(۳۶ :۱۳۹۲ اکوتوریسم به عنوان یکی از فعالیتهای اقتصادی فرصتهای بسیار مناسبی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار میدهند تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگها و چگونگی محافظت از فرهنگهای محلی و طبیعت آگاه شوند (رنجبر، .(۱۳۸۸ منطق حاکم بر فعالیتهای اکوتوریستی به گونه است که از طریق گردشگری نه تنها منابع تخریب نمیشود بلکه از آنها حمایت و حفاظت میشود، برای رسیدن به اکوتوریسم موفق باید از رهگذر توسعهای پایدار عبور کرد، که دستیابی به توسعهی پایدار در گروه توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است و اکوتوریسم به عنوان فعالیتی اثرگذار بر تمامی ارکان توسعه است (بصیری، .(۱۳۹۱ در دهههای اخیر ،اهمیت گردشگری در سطح بین المللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درامد ارزی همواره و به طور بی سابقهای در حال افزایش بوده است.(.(Pigozzib.and sambrookr.2005, ThomasRو پیش بینی میشود تا سال ۲۰۱۰ سالیانه بیش از یک میلیارد جهانگرد در سراسر جهان سفر کنند،از کل درامدهای جهانی توریسم در سال ۲۰۰۴، از نظر منطقهای، ۵۲ به کشورهای اروپایی، ۲۱ درصد به قاره امریکا و۲۰ درصد سفر به کشورهای اسیا و اقیانوسه تعلق داشته است.((WTO,2005 b در امد کشور ایران، علی رغم دارا بودن پتانسیلهای بسیار بالا گردشگری، معادل ۱/۷۷۷ میلیارد دلار یعنی تنها حدود یک هشتم کشور ترکیه گزارش شده است.(. ( Wto,2004 b از طرفی اقتصاد ایران متکی به درآمدهای نفتی است و این جریان مشکلات زیادی برای کشور به وجود آورده، چون اقتصاد کشورهایی که متکی به یک درآمد میباشند. با کمترین نوسان قیمتی در بازارهای بینالمللی یا تحریم اقتصادی از طرف کشورهای قدرتمند دنیا، سریع تحت تأثیر قرار میگیرد. لذا متنوع کردن زمینههای درآمدی کشور و تکیه بر صادرات غیرنفتی از راهکارهای برون رفت از این مسأله میباشد که یکی از راهکارها، برنامهریزی جهت استفاده مطلوب از این همه جاذبه، توسعه گردشگری در کشور است. رویکرد به اکوتوریسم به عنوان الگوی فضای گردشگری در طبیعت امروز مورد توجه فراوان قرار گرفته است.اکوتوریسم می رود تا در قرن بیست ویکم بسیاری از فضاهای جغرافیایی را تحت تاثیرقرار داده والگوی فضایی جدید را در نواحی مختلف ایجاد نماید.(رخشانی نسب وضرابی،(۱۳۸۸
