چکیده:
امروزه انتخاب تامین کننده گان به یکی از چالش هاي اساسی در اکثر حوزه ها تبدیل شده است و انتخاب صحیح این مهم سبب اجرایی شدن برنامه ریزي ها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده می شود. در صده اخیر، تحولات وسیعی در صنعت ایجاد شده است. اما به دلیل نداشتن دید مناسب نسبت به محیط پیرامون خود، این تحولات تعامل مناسبی با طبیعت بر قرار نکرده و آسیب هاي زیادي به آن رسانده است. از این روي در سالهاي اخیر تلاشهاي زیادي جهت اصلاح روشهاي مرسوم توسط دیدگاه نوین ارائه شده است. از جمله حوزه هایی که جهت اصلاح تعامل با محیط زیست مورد توجه واقع شده است بررسی معیارهاي مطابقت و دوستی با محیط زیست در تهیه و تولید و توزیع می باشد. در این تحقیق هدف آن است که یک روش براي اولویت بندي معیارهاي مورد نظر در جهت تهیه و تولید و توزیع با استفاده از تکنیک هاي کارت امتیازي متوازن، DEMATEL و ANP ارائه گردد تا دیدگاه روشنی و واضح به تصمیم گیرندگان جهت اخذ انتخابی مناسب داده شود.لازم به ذکر است جهت نیل به نتایج مناسبتر از روش فازي استفاده شده است .
کلید واژه ها: تامین کنندگان سبز، BSC ، DEMATEL ، ANP ، منطق فازي
مقدمه:
حفاظت از محیط زیست و استفاده درست و بهینه از منابع طبیعی و سعی بر بهبود اکوسیستم جهانی امروزه از مهمترین دغدغه هاي ذهن بشر در هر گوشه از دنیا می باشد و در این زمینه گامهایی نیز برداشته شده است , یکی از این گامها اولویت دادن به محصولات سبز می باشد که دوستدار محیط زیست باشند و در تمامی مراحل تهیه و تولید و عرضه آنها حفاظت از محیط زیست در اولویت ها حضور داشته است . از این دیدگاه انتخاب تامین کننده اي که بر حفاظت از محیط زیست در تهیه یا تولید محصول همت گمارده و محصولی سبز ارائه می دهد براي مجموعه ها مهم گردیده و انتخاب تامین کننده سبز در دستور کار بسیاري از شرکت ها و مجموعه ها قرار گرفته است . از این رو در این مقاله سعی بر آن است تا با معرفی روشی که بتواند با شناسایی شاخص هایی براي انتخاب این تامین کنندگان و شناسایی معیارهایی براي این شاخص ها در نهایت به رتبه بندي این معیارها رسیده و یک لیست اولویت بندي شده از معیارها ارایه دهد. که براي این منظور از روش کارت امتیازي متوازن و تصمیم گیري آزمایشی و ارزیابی آزمایشگاهی فازي و نیز فرآیند تحلیل شبکه اي فازي استفاده گردیده است.
چهارچوب نظري :
در این تحقیق براي دسته بندي شاخص ها از روش کارت امتیازي متوازن و براي تعیین اهمیت روابط شاخص ها با یکدیگر از تکنیک DEMATEL و براي اولویت بندي معیارها از تکنیک ANP استفاده گردیده است . لازم به ذکر است که به منظور رفع عدم قطعیت در نظرسنجی از خبرگان و دستیابی به پاسخی نزدیکتر به واقعیت از روش Fuzzy براي ورودي داده ها به تکنیک هاي DEMATEL و ANP استفاده شده است. حال به تبیین هر یک از این تکنیک ها و روش ها می پردازیم.
کارت امتیازي متوازن:
روش کارت امتیازي متوازن در دهه ۹۰ میلادي توسط کاپلان و نورتون توسعه داده شد.روش کارت امتیازي متوازن با معرفی چهار چشم انداز قابلیت هاي جدیدي را در اختیار مدیران قرار داده است . کارت امتیازي متوازن که امروزه توجه زیادي را به خود جلب کرده نه تنها یک ابزار اندازه گیري عملکرد فراگیر و یکپارچه است بلکه یک سیستم مدیریتی با رویکرد جدید مدیریت استراتژیک می باشد.این روش اولویت هاي مدیریت را در چهار چشم انداز -۱مالی -۲مشتري -۳فرآیندهاي داخلی -۴ یادگیري و رشد دسته بندي می کند.
منطق فازي:
منطق فازي توسط پروفسور لطفی عسگر زاده (پروفسور لطفی زاده ) دانشمندي اصالتا ایرانی و استاد دانشگاه بروکلی در سال ۱۹۶۵ ارایه شد. این منطق بر مفهوم درستی نسبی دلالت میکند و زمانی که ورودیهاي اطلاعاتی دقیقی در دست نباشد می تواند کنترل تطبیقی میان اطلاعات موجود انجام دهد .این منطق قادر است تا در شرایط عدم قطعیت واطمینان کنترل قابل اطمینانی روي داده ها انجام دهد. منطق فازي این توانایی را نیزدارد تا داده هاي کیفی مانند نظر خبرگان را به داده هاي کمی تبدیل کند.
در این تحقیق از روش فازي مثلثی استفاده می شود که داده کیفی نظرات خبرگان را به صورت ترکیبی از سه عدد به صورت زیر نشان می دهد.
روش تصمیم گیري آزمایشی و ارزیابی آزمایشگاهی فازي :
تکنیک دیمتل در سال ۱۹۷۱ توسط فونتلا و گبیوس ارایه شد. تکنیک دیمتل از انواع روشهاي تصمیمگیري بر پایه مقایسههاي زوجی است که ساختاري سلسلهمراتبی از معیارهاي شاخص ها با روابط تاثیر و تاثر متقابل ارائه میدهد، بگونهاي که شدت اثر روابط مذکور را به صورت اعداد (امتیاز عددي)ارایه می دهد. در جهت رسیدن به اطلاعات قابل اطمینان از روش فازي جهت تعیین تاثیر مستقیم معیارها بر هم استفاده شده است.
فرآیند تحلیل شبکه اي فازي :
ANP (فرایند تحلیل شبکه اي) بهبود یافته تکنیک AHP (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) می باشد که در آن علاوه بر بازخورد روابط میان سطوح مختلف شبکه که در روش AHP وجود داشت, روابط میان عناصر یک سطح با یکدیگر نیز بازخورد داده شده و قادر است معیارهاي مدلهاي پیچیده را طی محاسباتی دقیق اولویت بندي کندشکل .(۱)
ھدف
شاخص ھا
معیارھا
شکل -۱ ساختار فرآیند تحلیل شبکه اي
در این تحقیق از فرآیند تحلیل شبکه اي با توجه به روابط میان شاخص ها با یکدیگر ورابطه شاخصها با هدف در سطوح مختلف شبکه براي درجه بندي زیر شاخص ها (معیارها) و تعیین درجه اهمیت معیارها در رسیدن به هدف استفاده گردیده است.
روش : BSC
گام اول : تعیین شاخص هاي انتخاب تامین کنندگان :
۱٫ ابتدا می بایست سوالات درستی طراحی گردد تا با قرار گرفتن در اختیار خبرگان , به پاسخ هاي درست واثر بخش بیانجامد.
۲٫ در این مرحله می بایست از بین شاخص هاي تعیین شده آنهایی که توسط خبرگان بیشتري توصیه شده و داراي اهمیت بیشتري نسبت به سایر شاخص ها می باشند به عنوان شاخص هاي نهایی انتخاب شوند.
گام دوم : تعیین معیارهاي شاخص ها :
۱٫ مجددا با طراحی سوالاتی که به انتخاب معیارهاي صحیح منجر شود ,از نخبگان نظرخواهی نموده و معیارهاي اولیه شناسایی می شوند .
