بحران ملی آلودگی منابع آب

و

سیاستهای دولت برای مقابله با بحران

مقدمه

مسأله­ی آلودگي يكي از مهمترين و حادترين مسائل ناشي از تمدن انساني در جهان امروز به شمار
 مي­رود؛ چرا كه از اعماق چند هزار متري زمين گرفته تا معادن، آبهاي تحت الارضي، بيوسفر، تروپوسفر و حتي در داخل هواپيماهاي بلند پرواز و جو خارجي زمين، چرخه و سيستم حيات را مورد تهديد قرار داده­است. مولكول آلاينده­اي كه امروزه از كارخانه يا منبع آلوده كننده­ی ديگري مثلاَ در اروپا، وارد محيط مي­شود، اگر تجزيه نشود يا تغيير شكل ندهد، احتمالاَ بعد از چندي مي­تواند در
ريه­ی انسانهايي كه در قلب جنگلهاي آفريقا يا دشتهاي وسيع آسيا زندگي مي­كنند وارد شود.

آلودگي براي افراد مختلف مفهوم و معني متفاوتي دارد. مردم معمولي ممكن است تحريك چشم ناشي از يك گاز يا آب­آلوده را آلودگي به حساب آورند. براي كشاورزي كه يك عامل به گياهان يا حيواناتش آسيب مي­رساند آلودگي محسوب مي­شود؛ اما هرگاه بخواهيم تعريف جامع و كلي و در عین حال ساده و همه فهمی براي آلودگي محيط زيست در نظر بگيريم چنين مي­توان گفت كه آلودگي محيط عبارت است از «وجود يك يا چند ماده­ی آلوده كنند در محيط زيست به مقدار و مدتي كه كيفيت يا چرخه­ی طبيعي را به­طوري كه مضر به حال انسان يا حيوان، گياه و يا آثار و ابنيه باشد، تغيير دهد. به بيان ساده­تر هرگاه ماده يا موادي بيگانه با غلظتي خاص وارد عناصر محيطي شوند و تعادل طبيعي آنها را بر هم بزنند صحبت از آلودگي مي­شود.»

اینکه جهان کنونی با بحران محیط زیست روبه­رو است، مسئله­ی تازه­ای نیست که اینجا از آن صحبت شود. کتابها و مقاله­های بسیاری روزانه در سراسر جهان منتشر می­شود که هشدار دهنده­ی این مسئله است. در کشور ما هم تا کنون کتابهای زیادی منتشر شده، مقاله­های زیادی منتشر شده و روزنامه­ها و نشریات بارها و بارها به این نکته­ی مهم پرداخته­اند که تکرار آن اینجا ضرورتی ندارد و از موضوع بحث دور است. چیزی که حائز اهمیت است و کارشناسی تخصصی می­طلبد این است که به طور ویژه در ایران برای مقابله با این آلودگیها چه اقداماتی شده است؟ سازمانهای متولی محیط زیست تا
چه اندازه توانسته­اند در این راستا موفق عمل کنند و باری از آلودگی روزافزون محیط زیست ایران را بردارند؟ آن هم در کشوری که با بحران محیط زیست روبه­رو است و این را همه می­دانند؛ حتی عموم مردم، هرچندکه این مطلب را ابتدایی درک کرده باشند؛ چه اینکه مردم ایران هر روز شاهد آلودگیهای بسیاری هستند؛ از آلودگی هوای شهرها گرفته تا طعم بد آبی که استفاده می­شود. طراوت جنگلها و رودخانه­ها و دریاهای زیبای ایران از بین رفته و مردم به طور فزاینده­ای با این بحران روبه­رو هستند و شاید وقت آن رسیده باسشد که صراحتاٌ اعلام شود اگر فکری به حال این معضل نشود  آلودگی همچون یک بمب ساعتی عمل می­کند و بالاخره روزی منفجر می­شود و آنگاه تمام سازمانهایی که خود را مدافع این مهم می­دانند باید پاسخگو باشند.

نمی­توان گفت که کدام آلودگی بیشتر است و کدام خطرناکتر؛ اما  بیایید فرض کنیم که مثلاً آلودگی هوا را با رفتن به مناطق غیر آلوده و حتی خیلی ساده­تر با زدن یک ماسک حل کنیم(کلاه بزرگی که شاید خود مردم سر خود گذاشته­اند)، آلودگی آب را چه می کنیم؟

فراموش نکنیم که آب یک منبع محدود دارد و تجدید آن سالهای سال طول می­کشد. در جهان کنونی که تفکر غلط لازمه­ی پیشرفت بیشتر به ازای مصرف بیشتر منابع، روند رو به رشدی دارد، وقتی ما به سادگی شیر آب منزل خود را باز می­کنیم و آب سرد و گوارا می­نوشیم، تصور اینکه این مایه­ی حیات روزی تمام شود سخت است، اما به راستی اینگونه است.

بحران آلودگی آب در ایران بسیار جدی­تر از چیزی است که رسانه­ها بیان می­کنند و بی­گمان این وظیفه­ی دولت است که با این مشکل رو­به­رو شود و آن را حل کند؛ اما دولت ایران چه کرده است؟ این تحقیق با عنایت به این موضوع و ضرورت آن اقدامات دولت رابرای حل بحران آلودگی آب ایران مورد بررسی قرار داده است و با نگاهی اجمالی به فعالیتهای دولت در راستا، بحران آلودگی آب در ایران و سیاستهای دولت برای رفع آلودگی پرداخته است.

فهرست مطالب

مقدمه 3

بخش اول: درآمدي بر آلودگي آب 5

1. آلاينده­هاي آب و تأثيرات آنها بر حيات انسان.. 5

2. آلودگي آب، فراتر از يك مسئله‌ي ساده.. 10

3. آلاينده­هاي صنعتي آب.. 16

4. تاثير فعاليتهاي‌ كشاورزي‌ بر كيفيت‌ آبهاي‌ سطحي‌ و زيرزميني‌ 16

بخش دوم:  دامنه‌ها و پيامدهاي بحران 23

1.تهران، شهر بي دفاع.. 23

2.كارون، يادگار ايراني.. 43

3.آلودگي نفتي روستاي اسماعيل‌آباد شهر ري، يك قدم تا پايتخت.. 57

4. زاينده‌رود، رود مرده.. 64

5. خزر زيبا، ميان مرگ و زندگي.. 66

6.مشهد: آيا آب آلوده است؟.. 78

7. سد قشلاق، زيباي آلوده.. 87

8. رودخانه‌ها، شريانهاي حيات.. 90

9. تمام ايران، سراي من است... 105

بخش سوم: قانونهاي بسيار، ضمانت اجرايي اندك 124

1. آیين نامه­ی جلوگيري از آلودگي آب (مصوب18/2/1373).. 124

2.آيين‌نامه‌ي بهداشت محيط، مصوب هيأت دولت.. 129

3. متن كامل كنوانسيون حفاظت از محيط زيست درياي خزر.. 133

4. قطعنامه­ی هفدهمين كنگره­ی بين المللي آبياري و زهكشي اسپانيا - گرانادا   148

5. آيين‌نامه­ی اجرايي ماده 134 قانون برنامه سوم توسعه.. 149

بخش چهارم: چه كرده‌ايم؟چه بايدكرد؟ 152

1. تشكيل كميته­ی كشوري حفاظت از رودخانه­ها، ميراث طبيعي بي­جان را نجات  مي­دهد.. 152

2. بررسي تخلف سازمانهاي مسئول حفاظت از رودخانه­ها در مجلس.. 154

3. حفاظت از رودخانه­هاي كشور متولي مشخصي ندارد.. 155

4. طرح مجلس براي جلوگيري از آلودگي.. 157

5. نشست مشترك مديران آب منطقه­اي مازندران و گلستان با قضات به منظور بررسي راهكارهاي حفاظت از انفال عمومي.. 158

6. ايران عضو دائم منابع زيست محيطي خزر شد.. 158

7. ‌آموزش خانه به خانه‌‌ي  مقابله با آلودگي آب، طرح اداره­ی كل حفاظت محيط زيست استان اصفهان.. 159

8. دفتر بررسي آلودگي آب و خاك، گامي به جلو.. 162

9. الگوي ارزيابي زيست محيطي كارخانجات فولاد تدوين شد.. 163

10. پالایشگاه تهران بیش از 200 میلیارد ریال جریمه شد.. 165

11. اجرای پروژه­ی جمع آوری فاضلاب روستاههای اطراف شهر تهران.. 166

12. عملیات اجرایی شش واحد تصفیه خانه­ی فاضلاب تهران آغاز می­شود   166

نتیجه­گیری 168

فهرست منابع و مأخذ 169