پیشینه و مبانی نظری تفکر انتقادی

تفکر انتقادی تعریف تفکر انتقادی : مربیان بزرگ تفکر را مبنا و اساس تعلیم و تربیت قرار می‌دهند و رشد قوه‌ی تفکر را هدف عمده‌ی مؤسسات تربیتی تلقی می‌کنند . ( شریعتمداری ، 1382 ). آغاز تفکر هنگامی است که انسان با سؤال ، مسأله یا موقعیت نامعینی روبه‌رو می ‎ شود . تفکر زیربنا و اساس تربیت و محور اساسی علم و فلسفه است ( سلیمان‌پور ، 1383 ). تفکر دارای شیوه‌های گوناگونی است که یکی از آن‌ها ، « تفکر انتقادی » است . یونیسف ( 2003 ) در آخرین تقسیم‌بندی خود ، مهارت تصمیم‌گیری و تفکر انتقادی را یکی‌ از مهارت‌های زندگی برشمرده ‌است . در جهان ‌امروز هر انسانی برای درست زیستن نیازمند فراگیری درست فکر کردن می‌باشد . تفکر انتقادی در واقع به‌ نقد و تحلیل کشیدن تأثیرات رسانه‌ها و همسالان ، تحلیل نگرش‌ها ، ارزش‌ها‌ ، هنجارهای اجتماعی و اعتقادات و عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها و شناسایی اطلاعات مرتبط و منابع اطلاعاتی است . ( کردنوقایی و پاشا شریفی ، 1384 ). مایرز ، تفکر انتقادی را شناسایی استدلال‌های غلط ، پرهیز از تناقضات و مفروضات اظهار شده و اظهار نشده در بحث‌های دیگران ، نداشتن هیجان عاطفی هنگام روبه‌رو شدن با مسأله یا تعادل تعریف کرده‌اند . ( یعقوبی و معروفی ، 1389 ). لیپمن ، تفکر انتقادی را شامل تجدیدنظر و بازسازی و بررسی دقیق افکار می‌داند و هم‌چنین ، تفکر انتقادی را تفکری ماهرانه و مسؤلیت‌پذیری می‌داند که قضاوت صحیح را تسهیل می‌سازد ؛ چون بر ملاک‌ها تأکید دارد ، خودتصحیح کننده است و به موضوع‌ها حساس است . ( همان ). از این رو می‌توان گفت ، پرورش شیوه‌های متفاوت تفکر ، به ویژه تفکر انتقادی ، یکی از اهداف اساسی نظام تعلیم و تربیت محسوب می‌شود . ماهیت تفکر انتقادی ماهیت تفکر انتقادی چیست ؟ علی‌رغم اجماع متخصصین و دانشمندان درباره‌ی اهمیت توجه به تفکر انتقادی و پرورش آن ، درباره‌ی تعریف و ماهیت تفکر انتقادی ، آراء متنوعی ارائه شده است . ( وَسیک ، 2009 ؛ جانسن ، 2007 ؛ به نقل از جاویدی و عبدلی ، 1389 ). یکی از علل آن است که تفکر انتقادی مفهومی پیچیده است و دارای فعالیت و فرآیند ذهنی پیچیده‌ای نیز می‌باشد . بنابراین ، توصیف و اندازه‌گیری آن به راحتی امکان‌پذیر نیست ( اطهری و همکاران ، 1388 ) و دلیل دیگر این که ، هر محقق با توجه به فهم فردی و نیازهای پژوهش خویش به تعریف آن پرداخته است . ( باتینه و الازی ، 2009 ؛ به نقل از جاویدی و عبدلی ، 1389 ). مثلاً انجمن تفکر انتقادی به نقل از اسنایدر  ( 2008 ) تفکر انتقادی را فرایند نظم دادن فکورانه ، مفهوم‌سازی فعالانه و ماهرانه ، کاربست ، تحلیل ، ترکیب ، و ارزیابی اطلاعات جمع‌‌آوری شده ، یا تولید شده به وسیله مشاهده ، تجربه ، تأمل ، استدلال یا ارتباطات به عنوان راهنما برای نظر و عمل تعریف کرده است . ( همان ). بر طبق دیدگاه هالپرن  ( 2007