پیشینه و مبانی نظری تکانشگري
تکانشگري
تكانشگري هسته اصلي بسياري از آسـيب هـاي اجتمـاعي مانند مصرف مواد ، قماربازي بيمارگونه ، اختلالهاي شخصيت و دست زدن به اقدامات پرخاشجويانه اسـت . ايـن اخـتلال هـر ســال موجــب از ميــان رفــتن زمــان و ســرمايه در بــسياري از كـــشورها مـــي شـــود . یکی از رایج ترین تعاریف ، تکانش گری به صورت آمادگی قبلی برای واکنش های سریع و بدون برنامه به محرک های درونی یا بیرونی بدون در نظر گرفتن نتایج منفی آن واکنش ها برای خود فرد یا دیگران ، تعریف می شود ( استنفورد و همکاران ، 2009 ).
فرآيند تصميم گيري يا برگزيدن يك گزينه از ميان چند گزينه ، يكي از عالي ترين پردازش هاي شناختي به شمار مي رود . گونه ويژه اي از اين فرآيند كه به عنوان تصميم گيري مخاطره آمیز شناخته مي شود ، در شرايطي پردازش ( RDM ) مخاطره آميز مي شود كه شخص با گزينه هايي روبه رو مي گردد كه انتخاب آنها باري از سود يا زيان در حال يا آينده به دنبال دارد و در عين حال ميزان اين سود و يا زيان با درجاتي از احتمال همراه است ( اختياري و بهزادي ، 1380الف و ب ).
تصميم گيري مخاطره آميز اهميت بالايي در زندگي فردي و اجتماعي افراد دارد و اختلال در اين نوع تصميم گيري هسته اصلي پديده تكانشگري و رفتارهاي تكانشي را تشكيل مي دهد ( اختياري و بهزادي1380 الف ). رفتارهاي تكانشي كه در برخي رويكردها ، رفتارهاي مخاطره آميز نيز خوانده مي شوند ، به عملكردهايي گفته مي شوند كه اگرچه تا اندازه اي با آسيب يا زيان هاي احتمالي همراهند ، امكان دستيابي به گونه اي پاداش را نيز فراهم مي كنند ( اختياري و بهزادي ، جنتي و مقيمي ، 1382 ). اين رفتارها بايد داراي سه عامل زير باشند :
الف ) برگزيدن يك گزينه از ميان دو يا چند گزينه با پاداش احتمالي ، ب ) همراهي يكي از گزينه ها با احتمال پيامدهاي ناگوار و ج ) روشن نبودن احتمال پيامد ناگوار در زمان رخداد رفتار ( لَن و چِرِک ، 2000 ).
بسياري از مردم در زندگي روزمره دست به رفتارهاي تكانشي مي زنند ( مولر ، بارت ، دوگهرتي ، اشميتز و سوان ، 2001 ). هر چند نشان دادن نمونه هايي از رفتارهاي تكانشي به نظر ساده مي رسد ، اما تعريف دقيق پديده تكانشگري دشوار است چرا كه اختلاف نظرهاي بسياري در تكانشي يا غيرتكانشي خواندن يك رفتار وجود دارد ( اوندن ، 1999 ). نكته پيچيده در بررسي رفتارهاي تكانشي تنوع عللي است كه مي توانند بروز يك رفتار تكانشي را در پي داشته باشند . براي نمونه فردي كه مواد مخدر مصرف مي كند ، ممكن است به علت گرايش به رفتارهاي خطر پذير ، توجه زياد به پاداش ها ، بي توجهي به آسيب ها ، علاقه به تجربه چيزهاي تازه و يا ديگر ويژگي هاي روان شناختي چنين رفتار تكانشي اي را انجام دهد .
2 - 1 - 2 - 1 تکانه
تكانه اصرار و ميل شديد به انجام يك عمل در پاسخ به يك محرك ذهني يا بيروني است ( بروكر ، 1989 ). تكانشگري طيف گسترده اي از
