پیشینه و مبانی نظری خود، خودپنداره و خودپنداره بدنی
/
2 - 1 تعریف خود ، خودپنداره و خودپنداره بدنی
2 - 1 - 1 خود :
با مرور اجمالي نظريه‌ها و به طور کلي در روانشناسي معاصر ، اصطلاح خود به دو معناي مختلف به کار مي‌رود . از يک طرف به عنوان گرايش‌ها و احساس‌هاي فرد راجع به خودش و از طرف ديگر به عنوان گروهي از فرايندهاي رواني که رفتار را کنترل و تنظيم مي‌کنند ( هال و ليندزي ، 1970 ؛ به نقل از نصري ، 1383 ).
2 - 1 - 2 خود پنداره :
از نظر بسياري از نظريه‌پردازان ، از جمله کارل راجرز ، خودپنداره مهمترين جنبه واحد از شخصيت يک فرد مي‌باشد . حقيقت آن است که مردم بيش از آنچه که به ديگران علاقه دارند ، به خود علاقه‌مندند . به طور خلاصه مي‌توان گفت که خودپنداره چارچوبي شناختي است که به واسطه آن به سازمان‌بندي آنچه که درباره خويش مي‌دانيم ، مي‌پردازيم و اطلاعاتي را که به خود مربوط مي‌شود ، بر پايه آن پردازش مي‌کنيم . اين قبيل « طرحواره‌هاي خود » دربرگيرنده مؤلفه‌هاي خاصي نيز مي‌باشند که در نقش گرايش‌هاي شخصيت عمل مي‌کنند . سه مورد از اين مؤلفه‌ها عبارتند از : تفاوت‌هاي فردي در شيوه‌ي ارزشيابي خود ، باور کردن خود براي تلاش در جهت دستيابي به اهداف مطلوب و علاقه نشان دادن به ميزان اثر گذاشتن بر روي ديگران از طريق رفتارهاي خود ( صالحي‌فدردي ، 1373 ).
مفهوم خودپنداره مجموعه استنباط‌هايي است که يک شخص براساس تجربيات خودش درباره خود دارد . بنابراين خودپنداره يک فرد ممکن است از مشاهداتي که او از خودش دارد و توصيف‌هاي ساير مردم از او باشد . تجربه‌اي که خود با خودپنداره شخص ناهماهنگ باشد غالباً ايجاد تشویش مي‌کند . در درون شخصيت يک فرد ، تصوير خود ، يک متغير واسطه‌اي بين تجربيات فرد و متغير تابع رفتار است . يک فرد براساس تصوري که از خودش دارد رفتار و تأثيرات محيطي اش او را تفسير مي‌کند ( مک‌رونالد ، 1965 ؛ به نقل از نصری ، 1383 ).
خودپنداره ، هميشه قابل تغيير است . زيرا در اثر رابطه شخص با محيط ، پنداره او از وجود خودش دائماً تغيير مي‌کند ، ولي اين تغييرات در دوران کودکي خيلي زيادتر از دوران بزرگسالي است . اگرچه خودپنداره متغير است ، ليکن در عين حال نيز سعي مي‌کند حالت ثبات خود را نگه دارد . در رفتار افراد بشر ، ثبات ، يکنواختي و توالي قابل ملاحظه‌اي موجود است . اين حقيقت حتي زماني‌که شخص خود را کم‌ارزش و حقير مي‌پندارد نيز وجود دارد . فرد آنچه را که با خودپنداره خويش توافق ندارد قبول نمي کند و به خصوص موقعي که « خود » در شخصي به خطر بيفتد ، وي به شدت در مقام مقاومت و مقابله برمي‌آيد و از تغييرپذيري احتراز مي‌جويد . به عکس در محيط آرام و بي‌خطر ، فرد تجارب تازه‌اي مي‌طلبد و ميل دارد تغيير مطلوب در خود ايجاد کند . خودپنداره براي متخصصان بهداشت رواني نيز
