پیشینه و مبانی نظری دین و مؤلفه های آن

دین نگرش های کاملاً متفاوت و گوناگون به دین وجود دارد . برخی بر این عقیده اند که دین یک حالت روحی و درونی است که فقط به تجربه شخصی در می آید . برخی دیگر ، دین را صرفاً یک سری از عقاید دانسته اند . لازمه چنین دیدگاهی آن است که احکام ، مراسم و دستورات عملی جزو دین دانسته نشود . عده ای دیگر بر این باورند که دین صرفاً مجموعه ای از رفتارها و اعمالی است که افراد یا اشخاصی به نام دین انجام می دهند و این اعمال و رفتارها هیچ گونه ارتباطی با اعتقادات ندارد . برخی در مقابل ، دین را یک مفهوم انتزاعی که شامل بسیاری از چیزها از جمله قلمرو دین ، رفتارهای اقتصادی ، حقوقی و سیاسی هم می شود می دانند . بر این اساس ، دین نمی تواند صرفاً یک تجربه شخصی باشد ؛ زیرا تجربه شخصی کشش هیچ یک از این مباحث را ندارد . نگرش های گوناگون به دین و مؤلفه های آن ایجاب می کند این نکته بررسی شود که آیا می توان برای دین یک تعریف معین با مؤلفه های مشخصی در نظر گرفت ؟ در این رابطه ، استمداد از منابع غنی مکتب اسلام ، یعنی قرآن و سنت ، نه از جهت دلیلیت و حجیت آنها ، بلکه از آن روی که ژرفای معانی موجود در آنها از حکیمان بی بدیل و بی نظیر صادر آمده است ، می تواند راهنمای راستینی برای تعریف دین و مؤلفه های حقیقی آن باشد ( نمازی ، 1392 ، 1 ). 2 - 12 - 1 - دین در لغت دائره المعارف بریتانیکا « دین » را این گونه تعریف می کند : رابطه آدمی با آنچه آنها ( آدم ها ) آن را خدا ، مقدس ، روحانی ، الهی و یزدانی ملاحظه می کنند . در تبیین این جمله اضافه می کند : دین عرفاً به صورت ترکیبی از رابطه فرد با خدا ( God با « جی » بزرگ )، یزدان و خداوندکار ( god با « جی » کوچک ) یا روح ( spirit ) نگریسته می شود . پرستش و عبادت محتملاً اصلی ترین عنصر دین است ، اما رفتار و سلوک اخلاقی ، باور و عقیده صحیح و مشارکت در نهادها و مؤسسات مذهبی نیز عموماً عناصر و عوامل تشکیل دهنده زندگی مذهبی ، آن گونه که توسط معتقدان و پرستش کننده ها ممارست می شود و آن گونه که توسط کتب مقدس و حکمای مذهبی امر می شود ، محسوب می شود ( Encyclopedia Britannica : Entry of Religion ). در فرهنگ لغت پیشرفته آکسفورد برای دین سه معنا ذکر کرده است : دین یعنی اعتقاد به وجود یک خدا و خدایان ، بخصوص اعتقاد به اینکه آن خدایان جهان را آفریده و به آدمی سرشت روحانی داده اند تا بعد از مرگ بدن نیز ادامه حیات دهد . یک نظام خاص باور و پرستش مبتنی بر اعتقاد مذهبی ، مانند دین مسیحی ، یهودی و هندوئی ، ممارست مذهبی فرد .