پیشینه و مبانی نظری فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی ، کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشار زا است و سندرمی است مرکب از خستگی جسمی و عاطفی که منجر به ایجاد خود پنداره منفی در فرد نگرشی منفی نسبت به شغل و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام ایجاد وظیفه است . این سندرم ممکن است فرد را به سوی انواع بیماری های روانی و جسمانی سوق دهد و فردرا به بالاترین مرحله فرسودگی روانی و عاطفی برساند . این سندرم در میان کارکنان بهزیستی ، کارکنان خدمات انسانی و بهداشتی و اعضای خانواده است و شامل سه بعد اصلی 1 - تحلیل رفتن هیجانی 2 - مسخ شخصیت 3 - کاهش احساس پیشرفت و دستاوردهای شخصی .
ابعاد دیگری نیز وجود دارد که بطور عمومی توصیف شده است : 1 - پدیده فرسودگی ممکن است در یک فرد یا درسطح یک سازمان رخ دهد 2 - فرسودگی یک تجربه ای روانشناختی درونی است که احساس نگرش ها ، انگیزه ها و انتقادات فرد را درگیر می سازد 3 - فرسودگی تجربه ای منفی است که با مشکلات عمده پریشانی ، ناراحتی ، اختلال کارکرد و پیامدها ی منفی یا تمام اینها را موجب می شود ( افتخاری ، هریس ، 1381 ؛ روستا ، 1386 ).
پین ( 1982 ) در مطالعات خودبه این نتیجه رسیده است که ؛ 1 - نشانه گان فشار روانی فرسودگی شغلی ؛ 2 - عوارض ونتایج سطوح بالای فشار روانی شغلی ؛ 3 - ناکامی شخصی و4 - عدم برخورداری افراد از مهارتهای لازم برای مقابله کردن ، دارای زیان های فراوان شخصی ، سازمانی ، اجتماعی است واین زیان ها نیز احتمالا روبه افزایش می باشند . نشانه گان فشار روانی فرسودگی شغلی در نتیجه ادامه وعدم تسکین فشار روانی ناشی از کار ، به وجود می آید . عوارض و نتایج این نشانه گان را می توان به چهار نوع تقسیم کرد که عبارتند از ؛ 1 - کاهش نیروی ذخیره شده در بدن فرد ؛ 2 - پایین آمدن سطح مقاومت فرد نسبت به بیماری ؛ 3 – افزایش عدم رضایت و بدبینی ؛ 4 - افزایش موارد غیبت فرد از کار و کاهش کارایی شغلی وی .
فرسودگی شغلی را می توان به عنوان نتیجه نهایی فشار روانی تجربه شده که فرد نتوانسته است به طور مناسبی با آن مقابله کند ، تعریف کرد .
2 - 1 - 1 - مراحل پنجگانه فرسودگی شغلی
1 – مرحله ماه عسل : در این مرحله فرد احساسات شادمانی و سرخوشی ناشی از برخورد با شغل جدید را تجربه می کند . این احساسات عبارتند از : تهییج ، اشتیاق ، غرور و چالش . وجود نامطلوب به دو طریق ظهور پیدا می کنند و بعد از مدتی نیروی ذخیره شده برای مقابله با نیازهای یک محیط چالش آور ، به تدریج به اتمام می رسد . در این مرحله ودر جهت مقابل با فشار روانی ، بعضی از عادات شیوه های رفتاری در فرد شکل می گیرند که غالبا برای مقابله با چالش های بعدی
