پیشینه و مبانی نظری مفهوم پیشرفت یا موفقیت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی مفهوم پیشرفت یا موفقیت تحصیلی در روان شناسی ، " موفقیت " به پاسخ یا عملی گفته می شود که به گونه ای که شخص به هدف برسد یا موفقیت یک گام قطعی است که به جانب هدف برداشته می شود . ولی در تعلیم و تربیت و موقعیت های تحصیلی موفقیت به درجه ای از کارایی اطلاق می شود که فرد به فراخور توانایی هایش در پیشرفت های خود به رضایت شایسته برسد ( قاضی ، 1373 ). در مقابل موفقیت تحصیلی ، شکست تحصیلی به کار برده می شود . " شکست " عبارت است از ناامیدی ها ؛ یعنی ترسیدن به امیدها و انتظارها یا دست نیافتن به سطح استانداردهای مورد نظر . شکست یعنی نرسیدن به رؤیاها و انتظارات و برعکس ، یعنی دچار شدن فرد به ان چه از آن هراس دارد . منظور از شکست تحصیلی شکستی است که در اثر کوتاهی نظام اموزشی در دست یابی مؤثر به هدف ها و برنامه های آموزشی حاصل می شود ؛ یعنی عدم موفقیت فراگیران در دست یابی به کم ترین معیارهایی که برای موفیت آنان به وسیله نظام اموزشی در نظر گرفته شده است ( امین فر ، 1365 ). در مقابل موفقیت تحصیلی ، اغلب اصطلاح افت یا اتلاف مطرح می شود . این اصطلاح در آموزش ، از زبان اقتصاد دانان گرفته شده و نظام آموزشی را به صنعتی تشبیه می کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه ای را که باید به محصول نهایی تبدیل می شد ، تلف نموده است و نتایجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است . در یک جمع بندی از تعریف ها و مفاهیم افت تحصیلی ، می توان آن را عدم موفقیت در تحصیل ، وقوع ترک تحصیل و یا ترک تحصیل زودرس ، تکرار پایه درس هاف نسبت نامناسب میان سال های تحصیل فراگیر و سال های مقرر آموزشی ، کیفیت نازل تحصیلات و آموخته های یادگیرنده در مقایسه با آن چه که باید باشد ، کسب محفوظات به جای معلومات که در اندک زمانی به فراموشی سپرده می شود ، نرسیدن نظام اموزشی به هدف های اصیل خود نامید ( پازوکی ، 1381 ). محققان از سال ها قبل ، بیان داشته اند که یکی از ضروریات در آموزش ، تجزیه و تحلیل نمرات آزمون های تحصیلی به عنوان شاخص های موفقیت فعلی و آینده دانش آموزان می باشد . هنوز هم در سنجش موفقیت های تحصیلی ، از معدل نمرات فراگیران به عنوان شاخص یا یکی از شاخص های موفقیت تحصیلی بهره می گیرند ، ولی در نظر گرفتن معدل نمرات ، به عنوان تنها شاخص تعیین موفقیت تحصیلی ، ملاک مناسبی نیست ( پورکاظمی ، 1385 و دلاور ، 1384 ). براین اساس ، محققان از مجموعه ای از معیارها و ملاک های مکمل ، در تعیین موفقیت تحصیلی دانش آموزان بهره گرفته اند . به عنوان مثال در بررسی عملکرد تحصیلی دانش آموزان ، غیر از ملاک معدل ، معیارهای دیگری هم چون اخلاق ، انضباط کلاسی و حضور مرتب در کلاس