مباني نظري و پيشينه پژوهش (فصل دو) خودپنداره
2 - 3 خود پنداره
خود : مفهوم خود و مطالعه آن در طول تاریخ بشری همواره مورد توجه بوده است و فیلسوفان و متفکران دربارۀ آن بسیار اندیشیده و نگاشته اند . اغلب محققان معتقدند مطالعه خود با نوشته های فیلسوف و روان شناس ویلیام جمیز ( 1948 - 1890 ) آغاز شد . جیمز ( 1892 ) خود را به دو نوع فاعلی و مفهولی تقسیم کرد ( دورنر ، 2006 ).
خود فاعلی دائماً تجارب حاصل از ارتباط با مردم ، اشیاء وقایع را به نحوی کاملاً ذهنی سازمان داده و تغییر می نماید ، خود مفهولی مجموعۀ آن چیزهایی است که شخصی می تواند آن را مال خود بنامد . به عنوان مثال در عبارتی نظیر من در بارۀ خودم فکر می کنم ، من به عنوان متفکر معنی فاعل اشاره می کند در حالی که خودم به خود به عنوان موضوع تفکر اشاره دارد . ( راجرز ، 1369 ). ویلیام جمیز ( 1890 ) معتقد بود هر تجربه ای که متضمن اشاره به خود باشد ، ، احساس فرد نسبت به بهزیستی و خود ارضامندی را تحت تأثیر قرار می دهد ( مجازی دلفارد ، 1368 ). چارلز ( 1976 ) معتقد است خود طی پنج ماه اول زندگی پدید می آید و پس از آن به سرعت رشد می کند . ولی خود را مجموعه صفاتی می داند که فرد را منحصر به فرد می سازد ، در واقع خود ، مرکز وجود هر فرد محسوب می شود . ( چوکو ، 2004 ).
خود مرکزی است که فرد به وسیلۀ آن از ابعاد مختلف انسانی خود آگاه می شود . نقش هایی که فرد بازی می کند ممکن است به طور همزمان مواردی را از قبل خود به عنوان یادگیرنده ، خود به عنوان فرزند ، خود به عنوان ورزشکار ، خود به عنوان دوست ، به عنوان فرد مذهبی شامل می گردد . خود چند بعدی است و می توان گفت این جنبۀ آن برای شکل گیری خود پنداره مهم است . ( رات و جاکوبز به نقل از چوکو ، 2004 ).
2 - 3 - 1 تعاریف خود پنداره
در ادبیات تحقیق خودپنداره برخی اوقات به طرحوارۀ خود ، بازنمایی خود ، تصویرخود ، ادراک خود ، تعریف شده است . خود پنداره مفهومی روان شناختی است که احساسها ، ارزیابی ها ، نگرش ها و نیز مقوله های توصیفی ما از خودمان را در بر می گیرد . خودپنداره در بیرون ، ویژگیهای شخصیتی و رفتاری و در درون چگونگی احساس ما را در بارۀ خودمان و جهان اطرافمان نشان می دهد ( کیامنش و پور اصغر ، 1385 ).
برن ( 1984 ) خودپنداره را نگرشها و احساسات و دانش فرد در مورد توانایی ها ، مهارت ها ، ظاهر و پذیرش اجتماعی خود می داند ، این تعریف ابعاد مختلف شناختی ، ادارکی و عاطفی را در مورد خود پنداره مورد توجه قرار می دهد . به اعتقاد چارلز ( 1976 ) خودپنداره شامل اسنادهای بدنی ، رفتارها ، باورها ، ارزش ها ، علایق و استعدادها می شود و در کل هر چیزی را که در باره ی ماست و ما در باره ی خودمان باور داریم
