مبانی نظری و پیشینه تحقیق ابعاد سلامت، مدل های موجود در سلامت و عوامل موثر بر آن
در خصوص مفهوم سلامت ، تعریف سلامت از دیدگاههای مختلف ، ابعاد سلامت ، مدل های موجود در سلامت و عوامل موثر بر آن مورد بحث قرار می گیرد .
سلامت یکی از واژه هایی است که بیشتر مردم با آنکه مطمئن هستند که معنای آن را می دانند تعریف آن را دشوار می یابند . از این رو تعاریف بسیاری از سلامت در دوره های مختلف شده و تعریفی که از همه بیشتر پذیرفته شده تعریف سازمان بهداشت جهانی است که سلامت را چنین تعریف می کند : سلامتی عبارت است از رفاه کامل جسمی ، روانی و اجتماعی و نه تنها بیماری یا معلول نبودن ( 73 ).
در فرهنگ آکسفورد ، سلامتی بصورت وضعیت عالی جسم ، روح و حالتی که اعمال بدن به موقع و بطور موثر انجام می شود ، تعریف شده است ، در جای دیگر سلامتی بصورت حالتی از تعادل نسبی شکل و اعمال بدن که در نتیجه تنظیم موفق و پویای بدن بر علیه نیروهایی که سعی در مختل کردن آن دارند ، بیان شده است . وبستر سلامتی را وضعیت خوب و عالی بدن ، فکر و روح و بخصوص عاری بودن از درد یا بیماری جسمی تعریف نموده است ( 73 و74 ). دان سلامتی را بصورت وضعیتی که در آن فرد تعادل و مسیر هدفمند را در محیط خود حفظ کرده و بر جنبه پویایی سلامت تاکید دارد ، تعریف می نماید . تعاریف فعلی از سلامتی سعی دارند از دان ایده بگیرند و در حقیقت تعاریف بر دو نظریه کلی تاکید دارند : سلامتی پویا است نه ایستا و محیط یا زمینه زندگی افراد بر میزان رسیدن آنها به سلامتی تاثیر گذار است ( 75 ). بدین منوال از تعریف سازمان بهداشت جهانی چنین بر می آید که سلامتی ، مفهومی بسیار گسترده تر از رفاه جسمی است و برای سالم بودن ، تعادل و هماهنگی در عملکرد جسم و روان الزامی است ( 76 ).
با اینکه تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت ، در سالهای اخیر با گنجاندن " توانایی ی داشتن یک زندگی از نظر اقتصادی و اجتماعی مثمر " تقویت شده است ، با این وجود این تعریف عملیاتی نیست . یعنی نمی توان آن را به صورت مستقیم اندازه گیری کرد . در این رابطه گروهی از محققین سازمان بهداشت جهانی یک تعریف عملیاتی را برای سلامتی توصیه کرده اند که عبارت است از :
الف ) عدم وجود شواهدی دال بر بیماری و درست عمل کردن بر حسب سن ، جنس ، جامعه و منطقه جغرافیایی .
ب ) عملکرد مناسب اندامهای مختلف در ارتباط با دیگر اندامها که باعث بوجود آمدن نوعی توازن و پایداری می شود .
این حالت نسبتا ثابت است اما چون انسان تابع محرک های داخلی است ممکن است تغییر کند ( 73 و74 ). نهایتا باید گفت : مفهوم سلامتی مطلق نبوده و نسبی می باشد و هر فرد در مقایسه خود با شرایط قبلی اش و یا در مقایسه خود با دیگران آن را معنی می کند و ممکن است در زمانها و مکانهای مختلف مفهوم آن متفاوت باشد ولی اگر بخواهیم یک تعریف
