بررسي عوامل موثر بر ميزان مهريه در ميان زوجين جوان(18 تا 35 سال)

قسمتهایی کوتاه از متن:

چکيده
تحقيق حاضر به منظور بررسي عوامل فرهنگي، اجتماعي، حقوقي موثر بر ميزان مهريه بوده و براي تعيين عوامل موثر بر آن از پايه هاي تئوريکي نظريه هاي ساخت گرايي، کارکردگرايي،کنش متقابل نمادين، مبادله، گزينش معقولانه، نظريه جامعه توده وار و قدرت رسانه و ديدگاه هاي نظري دينداري استفاده شد. بر اين مبنا با استفاده از روش پيمايشي به شکل نمونه گيري تصادفي خوشه اي از 384 نفر از زنان و مردان متاهل 18 تا 35 سال شهر قم پرسشگري به عمل آمد. نتيجه حاصل از اين پژوهش نشان داده است که در بين دختران، همراه با افزايش سطح تحصيلات، ميزان مهريه نيز بيشتر مي-شود. با توجه به نتايج، ميزان مهريه در بين قوميت افراد متفاوت است. همچنين بين ديدگاه خانواده افراد ، نقش گروه هاي مرجع، نقش رسانه جمعي، احساس امنيت، طيف ترس از آينده، چشم و همچشمي،  همرنگي با جماعت، آگاهي حقوقي، کيفيت ديني، نسبت خويشاوندي و بين محل سکونت در تعيين مقدار مهريه رابطه معني داري وجود دارد. اما در ميان افراد با تجربه طلاق و افراد بومي و غير بومي و بين سن افراد در هنگام ازدواج و تعيين مقدار مهريه رابطه وجود ندارد.

مقدمه
شناختِ خانواده، درگير شدن به امور مربوط به خانواده و بررسي ابعاد، شاخه‌ها و مسائل حولُ‌وحُوش خانواده، با وجود اينکه به‌عنوانِ اولين واحد اجتماعي شناخته مي‌شود، ولي داراي پيچيدگي‌هاي فراواني است. به‌طوري‌که شناختِ اهميت، تأثيرها و کارکردهاي آن، بسيار مورد توجه صاحب‌نظران مسائل اجتماعي، حقوقي، رواني و حتي اقتصادي است. بر اين ‌اساس، همچنان‌که تعاريف متعددي از آن ارائه شده و به اهميت آن در زمينه‌هاي مختلف فردي، اجتماعي و غيره تأکيد شده، کارکردهاي متفاوتي نيز براي آن لحاظ شده است، به‌طوري‌که بسيار ساده‌انگارانه خواهد بود که تنها يک يا دو کارکرد براي آن معرفي ‌شود. «آفرينش انسان، راز بقاي آن را نيز با خود دارد. تمايل زن و مرد به آميزش با هم، کشش طبيعي و غريزي است. آن همه قول و غزل که در وصف و ستايش عشق سروده‌اند و آن همه تلاش براي رسيدن به معشوق و فتنه‌ها و ستيزها که از اين کانون برخاسته است، در واقع هياهوي کاروان هستي براي اين است که تولّد صورت پذيرد و نسل شاهکار آفرينش باقي بماند (کاتوزيان، 1387: 11)».
به نوعي به فلسفة تشکيلِ خانواده، نياز است؛ چون انسان موجودي اجتماعي است و براي آنكه بتواند، نيازهاي خود را در قبالِ تداوم حيات، استمرار بخشد، به زندگي گروهي و ارتباط با ساير همنوعانِ خود نيازمند است. از جملة نيازمندي‏ها، نيازهاي روحي و جسماني است كه با ازدواج و تشكيل خانواده، برآورده مي‏شود.
براي ازدواج تعاريف همسو و متفاوتي شده است؛ بار حقوقي و بار مذهبي دو شاخه اصلي تعريف ازدواج در بين متخصصان است. ازدواج عبارت است از «پيوند بستنِ ديني و رسمي يك زن و مرد براي شروع زندگي مشترک(انوري و همکاران، 1381: 145)»؛ و همچنين «رابطه حقوقي است كه براى هميشه يا مدت معين به وسيله عقد مخصوص بين زن و مرد حاصل شده و به آن‌ها حق مي‌‏دهد كه از يكديگر تمتّع جنسي ببرند(معين، 1377: 216)»؛ و ديگر اينکه «ازدواج عملي است كه پيوند دو جنس مخالف را بر پايه روابط پاياي جنسي موجب مي‌‏شود، و آن مستلزمِ انعقادِ قراردادهاي اجتماعي است كه مشروعيت روابط جسماني را موجب مي‌‏گردد؛ به بيان ديگر: در راه تحقق ازدواج بايد شاهدِ تصويبِ جامعه نيز باشيم(ساروخاني، 1375: 23) ». «ازدواج از نظر اسلام، پيماني مقدس است؛ پيماني كه برقراري آن براساس مقررات، آداب و رسوم، تشريفات و سُنن و قوانين خاصي است. در ساية آن براي طرفين تعهدات و حقوقي پديد مي‏آيد كه تخلف آن موجبِ عقوبت و كيفر است(قائمي، 1375: 8)».
خانواده نيز به تناسب ازدواج تعريف شده است؛ «خانواده  گروهي از اشخاص هستند که با پيوندهايِ خويشيِ مستقيم، به هم متصل مي‌شوند، و اعضايِ بزرگسال آن، مسئووليتِ نگهداري کودکان را برعهده دارند(گيدنز، 1387: 252)».
در قانون مدني، خانواده به دو معنيِ گسترده و خاص به‌کار رفته است:
1- خانواده به مفهوم گستردة خود «گروهي از اشخاص هستند که به‌دليل ازدواج يا نسبت، با هم پيوند دارند. اين گروه با نامِ ‌خانوادگيِ خاص از خانواده‌هاي ديگر جدا مي‌شوند  و هر کدام از آنان با نام کوچک خود از ساير اعضاي خاندان ممتاز مي‌گردند. بدين ترتيب، خانواده به مجموعه‌اي از اشخاص گفته مي‌شود که بر اثر نکاح يا قرابت با هم بستگي دارند. اين مفهوم گسترده، يادگار دوران‌هاي گذشته است که پاره‌اي از آثار آن، هنوز هم در حقوق ما ديده مي‌شود. چنان‌که «تقسيمِ ترکه» ميان تمام اعضاي خانواده (با رعايت تقدم)، داشتنِ نام خانوادگي مشترک و الزام به انفاق خويشان نسبي در خط مستقيم، از نشانه‌هاي بارز اثر تاريخي است.
2- خانواده به معني خاص و محدودِ خود، شاملِ زن و شوهر و فرزندان آن‌ها است؛ گروهي که هدايت و حمايت آنان با پدر است و همبستگيِ ميان اعضاي آن، حقوق و تکاليفي به‌بار مي‌آورد که در ميان ساير خويشان، وجود ندارد. در ماده 1105 قانون مدني، که رياست خانواده را به شوهر اختصاص داده است، خانواده به همين معنيِ محدود به‌کار رفته است(کاتوزيان، 1387: 14).
با توجه به تعريفِ خانواده، مي‌توان به اهميّت و نقش آن در جامعه پي برد؛ «در بين نهادهاي مختلف اجتماع، کانون مقدسِ خانواده، به‌عنوان بهترين تجلي‌گاه فرهنگ حاکم بر ساير نهادها، محل ارضاي نيازهاي مختلف جسماني، عقلاني و عاطفي شناخته شده است؛ به اين دليل که حفظ و سلامت روابط و روندِ اهداف آن، تأمين کنندة بهداشت رواني جامعه است. همه مذاهب به گونه‌هاي متفاوت، اهميتِ خانواده و چگونگيِ تشکيل اين کانون و رفتار و وظايفِ هر يک از اعضا را مشخص کرده‌اند. متخصصانِ علوم اجتماعي، مخصوصاً جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نيز با اهداف مشخص در مطالعات خود با بکارگيري فنون علمي، به بررسي پديده‌هاي مختلف مرتبط با اين نهاد مقدس، اعم از مراحلِ متفاوت آن، مانند انتخاب همسر، مراسم ازدواج، کنش‌ها و واکنش‌هاي فردي اعضا، تأثير فرهنگ اجتماعي و سنت‌ها بر ايفاي نقش، وظايف و ارتباط متقابل  فرد با ساير افراد، در نهايت خانواده و ساير نهادهاي اجتماعي پرداخته‌اند(گزارش ملي جوانان، 1382: 1)».

فهرست مطالب بررسي عوامل موثر بر ميزان مهريه در ميان زوجين جوان(18 تا 35 سال)  به صورت زیر می باشد:

چکيده   
واژگان کليدي   
فصل اول:کليات پژوهش    17
1-1: مقدمه    18
2-1: بيان مساله و تعريف موضوع    20
3-1: اهداف تحقيق    24
1-3-1: هدف اصلي    …………25
2-3-1: اهداف فرعي    .25
4-1: اهميت و ضرورت پژوهش    26
5-1: سوالات تحقيق:    30
فصل دوم: مباني نظري پژوهش    32
1-2: پيشينه تحقيق    33
2-2: مباني نظري پژوهش    39
1-2-2: مقدمه    39
2-2-2: تعريف مهريه    42
3-2-2: تاريخچه مهريه    44
4-2-2: مهريه در اسلام    49
5-1-2: مهريه حضرت زهرا سلام الله عليها    53
6-2-2: فلسفه وجوب مهر    55
7-2-2: آثار و کارکردهاي اجتماعي مهريه    60
8-2-2: کارکردهاي منفي افزايش مهريه    63
9-2-2: مهريه در ايران    66
10-2-2: مهريه در کشورهاي ديگر    67
11-2-2: اقسام مهر    72
12-2-2: مواد قانون مدني در ارتباط با مهريه    74
13-2-2: ماهيت مهر و رابطه آن با عقد نکاح    78
14-2-2: علل افزايش ميزان مهريه در عصر حاضر    79
15-2-2: محاکم خانواده در ايران    83
3-2: نظريه هاي مرتبط با موضوع    85
1-3-2:  نظريه ساختگرايي    89
2-3-2:  نظريه کارکردگرايي    97
3-3-2:  نظريه کنش متقابل نمادين    104
4-3-2:  نظريه مبادله    107
5-3-2: نظريه گزينش معقولانه    114
6-3-2: نظريه جامعه توده وار و قدرت رسانه‏ها    122
7-3-2: ديدگاههاي نظري دينداري    131
4-2: چارچوب نظري تحقيق    139
5-2: فرضيه هاي تحقيق    142
فصل سوم: روش شناسي پژوهش    144
1-3: روش تحقيق    145
2-3: جامعه آماري پژوهش    146
3-3: حجم نمونه    146
4-3: شيوه نمونه گيري    149
5-3: تعريف نظري و عملياتي متغيرها    150
6-3: سطوح سنجش متغيرها    160
7-3: ابزارها و فنون گردآوري داده ها    162
8-3: اعتبار و روايي مفاهيم و ابزار پژوهش    162
9-3: روش تجزيه و تحليل داده ها    164
10-3: ابزار پژوهش    169
11-3: متغيرهاي تحقيق    169
12-3: محدوده زماني تحقيق    170
13-3: محدوده مکاني تحقيق    171
14 –3: محدويت هاي تحقيق    171
فصل چهارم: يافته هاي پژوهش    172
بخش اول: آمار توصيفي    173
1-1-4: جنسيت افراد مورد مطالعه    173
2-1-4: توزيع فراواني مربوط به تعداد مهريه افراد به سکه بهار آزادي    174
3-1-4: نگرش افراد به مهريه خود در مقايسه با مهريه هاي زوج هاي همسن    175
4-1-4: سن افراد مورد بررسي    177
5-1-4: سن افراد مورد بررسي در هنگام ازدواج    179
6-1-4: منطقه محل سکونت افراد مورد بررسي    180
7-1-4: ميزان تحصيلات افراد مورد بررسي    181
8-1-4: شغل افراد مورد بررسي    182
9-1-4: ميزان درآمد ماهيانه خانواده افراد مورد بررسي    183
10-1-4: استان محل تولد افراد مورد بررسي    184
11-1-4: قوميت افراد مورد بررسي    185
12-1-4: دين افراد مورد بررسي    186
13-1-4: نوع مسکن افراد مورد بررسي    187
14-1-4: تعداد فرزندان افراد مورد بررسي    188
15-1-4: نسبت خويشاوندي با همسر افراد مورد مطالعه    189
16-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير خانواده بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    190
17-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير گروههاي مرجع بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    191
18-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير رسانه هاي جمعي بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    192
19-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير احساس امنيت بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    193
20-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير ترس از آينده بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    195
21-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير اجبار اجتماعي بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    196
22-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير چشم و هم چشمي بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    197
23-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير همرنگي با جماعت بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    198
24-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير آگاهي حقوقي بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    199
25-1-4: بررسي طيف مربوط به تاثير کيفيت ديني بر ديدگاه فرد در خصوص مهريه    204
بخش دوم: آمار استنباطي    213
1-2-4: طرح آزمايش فرضيه اول: بررسي رابطه ميان سواد و مقدار مهريه    213
2-2-4: طرح آزمايش فرضيه دوم: بررسي رابطه ميان سن افراد در هنگام ازدواج و مقدار مهريه    216
3-2-4: طرح آزمايش فرضيه سوم: بررسي رابطه ميان قوميت افراد و مقدار مهريه    219
4-2-4: طرح آزمايش فرضيه چهارم: بررسي رابطه ميان استان محل تولد افراد و مقدار مهريه    222
5-2-4: طرح آزمايش فرضيه پنجم: بررسي رابطه ميان تجربه طلاق افراد و مقدار مهريه    226
6-2-4: طرح آزمايش فرضيه ششم: بررسي رابطه ميان ديدگاه خانواده افراد و مقدار مهريه    230
7-2-4: طرح آزمايش فرضيه هفتم: بررسي رابطه ميان نقش گروه هاي مرجع و مقدار مهريه    233
8-2-4: طرح آزمايش فرضيه هشتم: بررسي رابطه ميان نقش رسانه جمعي و مقدار مهريه    236
9-2-4: طرح آزمايش فرضيه نهم: بررسي رابطه ميان احساس امنيت و مقدار مهريه    239
10-2-4: طرح آزمايش فرضيه دهم: بررسي رابطه ميان نقش ترس از آينده و مقدار مهريه    242
11-2-4: طرح آزمايش فرضيه يازدهم: بررسي رابطه ميان اجبار اجتماعي و مقدار مهريه    245
12-2-4: طرح آزمايش فرضيه دوازده: بررسي رابطه ميان چشم و هم چشمي و مقدار مهريه    248
13-2-4: طرح آزمايش فرضيه سيزده: بررسي رابطه ميان همرنگي با جماعت و مقدار مهريه    251
14-2-4: طرح آزمايش فرضيه چهاردهم: بررسي رابطه ميان نقش آگاهي حقوقي و مقدار مهريه    254
15-2-4: طرح آزمايش فرضيه پانزدهم: بررسي رابطه ميان نقش کيفيت ديني و مقدار مهريه    257
16-2-4: طرح آزمايش فرضيه شانزدهم: بررسي رابطه ميان نسبت خويشاوندي و مقدار مهريه    260
17-2-4: طرح آزمايش فرضيه هفدهم: بررسي رابطه ميان مناطق شهري و مقدار مهريه    261
18-2-4: تحليل رگرسيوني از متغيرها    263
فصل پنجم: خلاصه، نتيجه گيري و پيشنهادات    268
1-5: خلاصه    269
2-5: نتيجه گيري    273
3-5: پيشنهادها    280
1-3-5: پيشنهادهاي اجرايي    281
2-3-5: پيشنهادهاي علمي و جامعه شناختي    288
منابع    290
ضمائم:    297