بررسی تأثیر تغییرات و تحولات اجتماعی بر آثار سینمای رسول صدرعاملی

قسمتهایی کوتاه از متن:

چكيده پايان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش هاي اجرا و نتايج به دست آمده)
تحقیق حاضر با عنوان «تاثیر تحولات اجتماعی بر آثار سینمایی رسول صدرعاملی» است. هدف از نگارش آن، بررسی جامعه شناختی آثار صدرعاملی به مثابه بازتاب شرایط اجتماعی مورد تحلیل می باشد. برای این کار تحولات اجتماعی پس از انقلاب اسلامی بعنوان متغیر مستقل و آثار سینمایی صدرعاملی بعنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. برای این تحقیق  چهار فیلم مورد بررسی قرار گرفت که نحوه انتخاب فیلمها میزان موفقیت هر فیلم در زمان اکران و نظر شخصی مولف بوده است. این تحقیق با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شد که بر اساس ان چهار فیلم صدرعاملی به منزله بازنمایی شرایط چهار دوره تاریخ اجتماعی ایران پس از انقلاب اسلامی تحلیل گردید. رویکرد نظری بازنمایی به تحقیق کمک کرد که شاخص ترین و مهم ترین مسائل جاری را که در زمان ساخت فیلم در خود دارند در هر یک از آثار صدرعاملی به رعنوان آینه ای از مسائل روز و واقعیت اجتماعی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.فیلم  پاییزان در دوره  جنگ ساخته شده است و شاخص های دوران جنگ مثل ساده زیستی و افزایش مهاجرت,اهمیت به حریم خانواده,تحت تاثیر بودن جامعه ازاموزهای دینی وحس وطن پرستی به خوبی در ان دیده میشود. فیلم قربانی دردوران سازندگی ساخته شده است وشاخص های بارز دوره سازندگی مثل اهمیت جامعه به ثروت و منزلت اجتماعی,شکاف بین طبقه مرفه ومتوسط وایجاد طبقه ضعیف جامعه,تلاش جامعه برای خروج از فضای خاکستری جنگ در سکانس های فیلم قابل مشاهده است.فیلم من ترانه پانزده سال دارم در دوران اصلاحات ساخته شده است  وشاخص های بارز ان دوران مانند ازادی بیان,نگرش منطقی تر و ازادانه تر به باورهای مذهبی داشتن و افزایش اشتغال زنان در ارگان های دولتی و نیز وجود دختران فراری در سکانس های فیلم قابل مشاهده است.فیلم زندگی با چشمان بسته در دوران  اصول گرایی ساخته شده است. و شاخص های ان دوران مانند پایبندی و بازگشت به اصول و ارزش های انقلاب, تداخل اموزش های سنتی با نگاره های نوین, بی دقتی در تحلیل و تدبیر شرایط جدید, اماده نبودن برای جا دادن قواعد جدید در ظرف سنت و سازگاری انان با مبنای بومی و دینی,برداشت سلبی در برابر ظهور رفتارهای جدید,فراموش کردن وظایف سنتی,خود را بی مسولیت نمایاندن وتابع شرایط منفعل شدن در ان به خوبی دیده می شودنتایج این تحقیق نشان می دهد سینمای صدرعاملی، تاریخی تصویری از شرایط اجتماعی اقتصادی و فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی است که جامعه شناسی هر دوره را به زبان سینمایی روایت می کند و شرایط و ویژگی های بارز هر دوره را بازنمایی می نماید و سیری متناسب با تحولاتی که ارزشها و کنشهای ایرانیان تجربه کرده اند و تنشهای پردامنه جامعه دارد.

بیان مسأله
سینما به عنوان یکی از مظاهر تمدن جدید هنر، صنعتی است که نمی توان منکر تأثیر شگرف و گسترده آن بر فرهنگ عامه بود زیرا برمبنای مقتضای ماهیت خود می تواند پیام هایی را متناسب با نیات درونی فیلمساز به گروه مخاطبان و پیام گیران منتقل سازد. سینما به عنوان زبان احساس، تعقل و تبلیغ، هنری تکنولوژیک است که نقش اساسی در تحول فرهنگها و اصلاح نگرشها و الگوسازی برای انسانها و عصرها دارد. سینما به عنوان موثرترین و بانفوذترین رسانه جمعی، اهمیت ویژه و انکارناپذیری بر رفتار اجتماعی مخاطبان خود دارد و با تأثیرگذاری بر احساسات و روان ناخودآگاه افراد، به گونه ای پنهان می تواند ارزشها و نگرشهای افراد را تغییر دهد. این ابزار فرهنگی در بستر نظام فرهنگی می تواند اشاعه دهنده باورهای فرهنگی آن نظام باشد. همچنین نقش بسزایی در به تصویر کشیدن واقعیات در جامعه دارد و صرفاً ابزاری برای سرگرمی و تفریح نیست، بلکه نقش بنیادینی در فرهنگ سازی و اعتلای فرهنگ جامعه دارد، به حدی که نحوه ارائه بازنمایی واقعیات در تولیدات فرهنگی به ویژه سینما، یکی از بهترین شاخص ها در ارزیابی عملکرد هر نظام فرهنگی است. اکنون پس از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی این سوال کلی و مبنایی به ذهن متبادر می شود که انقلاب اسلامی تا چه اندازه توانسته است از ابزار و قابلیت های خود در جهت تحقق رسالت خویش و ارائه تصویر مطلوب از رابطه تحولات اجتماعی و سینما بهره ببرد. بنابراین سینما را می توان به عنوان حوزه عامه پسند و همه گیر ستیزهای گفتمانی در جهان معاصر تعریف کرد. تصاویر، فانتزی ها، رویاها، سبک های زندگی و ایده های واقعیت سینمایی، زندگی روزمره را تحت الشعاع قرار داده اند (السر،2002، 86).
درباره رابطه میان هنر و جامعه در حوزه جامعه شناسی هنر بحثهای متنوع و فراوانی وجود دارد: «یکی از فرض های اساسی جامعه شناسی هنر این است که مسائل، مشکلات و تحولات اجتماعی با گذر از صافی ذهن و شخصیت هنرمند در آثار او بازتاب می شود» (راودراد: 1378؛ ولف: 1368؛ الکساندر:2003).
مسأله محل توجه درباره هنرمند عبارت است از اینکه اگرچه هنرمند به واسطه آثار هنری بر جامعه تأثیر می گذارد، اما جامعه به عناصر اجتماعی نیز به نوبه خود در هدایت فرد به سمت تولید هنری، سبک و مضمون آثار او نقش دارند. اما آثار همه هنرمندان از نظر ارزشهای هنری و اجتماعی یکسان نیستند. برخی از هنرمندان در حوزه های متفاوت به منزله هنرمندان بزرگ و برجسته آن حوزه ها و آثارشان به منزله آثار هنری بزرگ یا شاهکارهای هنری مطرح می شوند.
به نظر گلدمن افرادی استثنایی در جامعه هستند که علاوه بر توانایی و خلاقیت ذاتی هنری، آگاهی هایشان نسبت به آمال، آرزوها، اهداف، خواسته ها، ارزشها و هنجارهای گروه اجتماعی خود به حداکثر میزان ممکن است. این افراد استثنایی پا را از آگاهی روزمره که چندان نظام مند هم نیست، فراتر می نهند و به چنان توانایی دست می یابند که بر فراز آگاهی طبقه خویش قرار گیرند و مسائل و مقوله های طبقاتی را به گونه ای ویژه و با شکلی خاص بیان می کنند (راودراد، 1382، 94).
نکته ای که قابل اشاره است، اینکه دلایل انتخاب ابراهیم صدر عاملی و تحلیل آثار او را می توان به دو بخش اجتماعی و علاقه شخصی، تقسیم نمود:
1- دیدگاه اجتماعی: فیلم های رسول صدر عاملی، در چارچوب تاریخی و اجتماعی به شکلی منسجم بازتاب شده است و با تحلیل آثار این کارگردان می توان به شناختی از جهان بینی و تحولات اجتماعی هر چهار دوره رسید.
2- علاقه شخصی: یکی از دلایل انتخاب این کارگردان این است که او همواره موضوعات اجتماعی را دستمایه خود قرار داده و بدون توجه به تصاحب گیشه، دست به ساخت فیلم زده که همین امر او را نسبت به سایر کارگردانان دیگر متمایز می سازد.
در ادامه بحث پس از توضیح نظریات مطرح شده که برای تحلیل آثار سینمایی صدر عاملی، در مقام آثار هنری که رابطه تنگاتنگی با جامعه خود دارند، به کار گرفته شده است به تحلیل فیلم ها پرداخت خواهدشد. سوال اساسی که در این پژوهش قصد پاسخگویی بدان را دارد، این است که چگونه ، ماهیت تحولات اجتماعی وسیع و در عین حال گذار از دوره ای به دوره دیگر را بر درون مایه های آثار سینمایی خود نشان داده است؟ بازنمایی این تغییر در سینما چگونه بوده است؟

فهرست مطالب بررسی تأثیر تغییرات و تحولات اجتماعی بر آثار سینمای رسول صدرعامل به شرح زیر می باشد:

فصل اول: کلیات   
1-1- بیان مسأله    2
2-1 اهداف تحقیق    4
1-2-1- هدف کلی    4
2-2-1- اهداف جزئی    4
3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن    4
4-1 سوالات تحقیق    6
5-1 متغییر ها و واژه های کلیدی:    6
6-1 مدل تحقیق    7
7-1- روش تحقیق    8
1-7-1- روش اسنادی    8
2-7-1- روش تحلیل محتوا    9
8-1 جامعة آماری و حجم نمونه    9
9-1 قلمرو تحقیق    9
10-1- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش    10
1-10-1- متغیر مستقل    10
2-10-1 متغیر وابسته    21
فصل دوم : مطالعات نظری   
1-2- مقدمه    23
2-2- تحولات اجتماعی    23
1-2-2- آگوست کنت    25
2-2-2- دیدگاه ابن خلدون    26
3-2-2- دیدگاه سوروکین    27
4-2-2- نظریات تکامل    28
5-2-2- اشاعه    29
6-2-2- فرهنگ پذیری    29
7-2-2- شهری شدن    29
8-2-2- صنعتی شدن و خانواده    29
9-2-2- طبقه بندی تغییرات اجتماعی    30
10-2-2- مرتن    31
11-2-2- هانتینگتون    33
3-2- بازنمایی    35
1-3-2- تعریف بازنمایی    40
2-3-2- استوارت هال و نظریه بازنمایی    41
3-3-2- استراتژی های بازنمایی    58
4-3-2- طبیعی سازی    61
5-3-2- ساخت اجتماعی واقعیت    62
4-2- شالوده شکنی    64
5-2- چارچوب نظری    66
6-2 پیشینه پژوهش    67
فصل سوم : روش شناسی   
1-3- مقدمه    71
2-3- روش اسنادی    71
1-2-3- زمینه های مورد استفاده از روش اسنادی    73
2-2-3- کاربرد روش اسناد در مأخذیابی    73
3-3- تحلیل محتوا    73
1-3-3 مراحل تحلیل محتوا    74
2-3-3 مقوله های تحلیل محتوا    75
3-3-3 مزایای تحلیل محتوا    76
4-3-3 معایب تحلیل محتوا    77
4-3- تحلیل نشانه شناختی    77
5-3- ابعاد متفاوت نشانه شناسی تصویر    78
6-3- رمزهای فنی سینمایی    79
7-3- نشانه های تصویری با رمزگان فرم    81
فصل چهارم : یافته های تحقیق   
1-4- مقدمه    83
2-4- دوره جنگ    85
3-4-دوره سازندگی    89
4-4- دوره اصلاحات    92
5-4- دوره اصول گرایی    99
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادها   
1-5- مقدمه    106
2-5- بحث درباره یافته های تحقیق    107
3-5- بررسي سوالات تحقيق    109
1-3-5- آیا تغییرات و تحولات اجتماعی بر آثار رسول صدر عاملی تا ثیر گذار است؟    109
2-3-5- آيا داستان فيلم‌هاي صدرعاملي به زمان ساخت فيلم‌ها برمي‌گردد؟    111
4-5- نتیجه گیری    112
5-5-پیشنهادهایی برای محققین بعدی    118
1-5-5- عملکردی:    118
2-5-5- نظری:    119
3-5-5- روشی:    119
6-5- محدودیت های تحقیق    119
فهرست منابع    121