بررسی نقش میانجی گری عامل های حفاظتی فردی، خانوادگی و اجتماعی در رابطه بین طیف آزاردیدگی هیجانی

قسمتهایی کوتاه از متن:

چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسي نقش میانجی عوامل حفاظتی فردی، اجتماعی و خانوادگی در رابطه بین طیف آزاردیدگی هیجانی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری نوجوانان بود. روش پژوهش همبستگی از نوع علّی-مدل‌یابی بود. جامعه پژوهش از 604 دانش‌آموز مقطع راهنمایی شهر جاجرم که در سال تحصیلی 91-1390 مشغول به تحصیل بودند، تشکیل شده بود که تمامی جامعه، مطالعه شدند. ابزارهاي پژوهش شامل پرسشنامه آزاردیدگی هیجانی، فرم خودگزارش‌دهی نوجوان آخن‌باخ، آزمون هوش وکسلر کودکان، پرسشنامه فرزندپروری، پرسشنامه حمایت اجتماعی کودک و نوجوان، مقیاس تاب‌آوری در برابر آسیب و پرسشنامه مذهبی بودن بود. برای تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری ضریب همبستگی پیرسون و مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتايج نشان داد که آزاردیدگی هیجانی رابطه مثبت با اختلال‌های هیجانی-رفتاری دارد (05/0p<)؛ همچنین عامل‌های حفاظتی فردی، اجتماعی و خانوادگی رابطه منفی با اختلال‌های هیجانی-رفتاری دارند (05/0p<). در بررسی نقش میانجی عوامل حفاظتی آشکار شد که عامل‌های حفاظتی مذهبی بودن، عزت نفس، خودتنظیمی، فرزندپروری مقتدرانه، عملکرد تحصیلی حمایت شده، مشارکت فعال و حمایت/سلامت خانواده به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر رابطه بین طیف آزاردیدگی هیجانی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری اثر می‌گذارند. به طور کلي، يافته‌های پژوهش تأکید می‌کنند که وجود عامل‌های حفاظتی فردی، اجتماعی و خانوادگی باعث کاهش میزان اثر آزاردیدگی هیجانی بر اختلال‌های هیجانی-رفتاری نوجوانان می‌شوند.


مقدمه
اختلال‌های روانی طیف وسیعی را شامل می‌شوند که از شایع‌ترین این اختلال‌ها در دوره کودکی و نوجوانی می‌توان به اختلال‌های هیجانی-رفتاری  اشاره کرد (برونسارد  و همکاران، 2011؛ برونرز و استیفنز ، 2006). شورای کودکان استثنایی  (1991) اختلال‌های هیجانی-رفتاری را به عنوان «شرایطی که در آن پاسخ‌های رفتاری و هیجانی فرد در مدرسه با هنجارهای پذیرفته شده با توجه به سن، قومیت یا فرهنگ تفاوت زیادی داشته، به گونه‌ای که بر عملکرد تحصیلی وی اثر می‌گذارد» تعریف کرده است (هاردمن، درو و اگن ، 2002/1388). پژوهشگرانی که در این زمینه مشغول به کار هستند، علاقه‌مندند دریابند چه عامل‌هایی در ایجاد و گسترش اختلال‌های هیجانی-رفتاری دخیل هستند. در این زمینه، یکی از عامل هایی که در چند دهه اخیر توجه زیادی را به خود معطوف داشته است، آزارگری  یا بدرفتاری  است. سازمان سلامت جهانی  (2006) آزارگری را به عنوان هر عمل یا انجام ندادن عملی تعریف کرده است که موجب نقض حقوق کودک گردد به طوری‌ که او به سطح بهینه رشد خود دست نیابد. آزارگری شامل آزارگری جسمی، هیجانی، جنسی و غفلت است.
بررسی‌های اولیه بیشتر متمرکز بر بررسی اثرات آزار جسمی و جنسی بر سلامت روان‌شناختی افراد بودند ولی اخیراً نقش آزار هیجانی  یا بدرفتاری روان‌شناختی  در ایجاد و گسترش اختلال‌های هیجانی-رفتاری بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. چون بررسی‌های جدید حکایت از آن دارند که اثرهای آزاردیدگی هیجانی نه تنها از آزاردیدگی جسمی و جنسی کمتر نیست بلکه مشابه و در برخی موارد نیز بیشتر است (میلز و همکاران ، 2013؛ اسپرتوس، یهودا، ونگ، هالیگان و سیرمتیز ، 2003؛ محمدخاني، محمدی، نظري، صلواتي و رزاقي، 2003؛ بری‌یر و رانتز ، 1988؛ گراس و کلر ، 1992؛ مولن، مارتین، اندرسون، رومانز و هربیسون ، 1996).
آزار هیجانی در تعریفی که انجمن تخصصی آمریکا در آزارگری کودکان  (1995، به نقل از گلاسر ، 2011) ارائه داده است به عنوان «الگوی تکراری از بدرفتاری هیجانی مراقب با کودک تعریف شده است، به شکلی که این الگوی تکراری به کودک القاء می‌کند که فاقد ارزش، ناقص، دوست نداشتنی و ناخواسته است».
آزاردیدگی و غفلت هیجانی یکی از علت‌های آسیب جدی به عملکرد و رشد کودکان است که اغلب می‌توان آسیب‌های ناشی از آن را در زندگی بزرگسالی آن‌ها نیز مشاهده کرد (کوآتث و مسمن-‌مور ، 2014؛ هارت، بینگلی و براسارد ، 1998). شواهد این ادعا از تعدادی از مطالعات هم‌گروهی، پیگیری و مطالعات طولی به دست آمده است که همه آن‌ها ارتباط پیوسته‌ای بین آزاردیدگی و غفلت هیجانی در دوران کودکی و طیف گسترده‌ای از مشکل‌های هیجانی، رفتاری و شناختی در دوران کودکی (اریکسون، اگیلند و پیانتا ، 1989؛ سیلوستر و میریت ، 2010؛ فولینگستد و دهارت ، 2000؛ کالرتوت-سن  و همکاران، 2008؛ گلاسر، پریور و لینچ ، 2001؛ وریا، ابیدین و داس ، 1996)، نوجوانی (اسکوس  و همکاران، 1998؛ شافر، یاتس و ایگیلند ، 2009؛ شنک، نول و کسرلی ، 2010؛ ویکرل  و همکاران، 2009؛ هرنکول، هرنکول، اگولف و وو ، 1991) و بزرگسالی (بری‌یر و رانتز، 1990؛ پاورز، رسلر و بردلی ، 2009؛ گیب، چلمینسکی و زیمرمن ، 2007؛ کولمن و ویدوم ، 2004؛ مولن، مارتین، اندرسون، رومانز و هربیسون، 1996) را نشان داده‌اند.
با اینکه در بالا گفته شد آزاردیدگی با اختلال‌های هیجانی-رفتاری رابطه دارد، ولی نیمی از کودکان آزاردیده نشانه‌های آسیب‌شناختی روانی ندارند (ویلیامز و نلسون-گاردل ، 2012؛ دومونت، اسپاتز و کزاجا ، 2007)، که این موضوع علاقه پژوهشگران را برانگیخته است. پژوهشگران علاقمندند دریابند چگونه برخی از کودکان در حضور عامل‌های خطرآفرین  (عامل‌ها یا ترکیبی از عامل‌هایی که احتمال برخورداری از نتایج نامطلوب را افزایش می‌دهند)، آسیب نمی‌بینند یا آسیب کمتری به آن‌ها وارد می‌شود. پژوهش‌ها، عامل هایی را در فرد، خانواده و اجتماع شناسایی کردند که از اثرات عوامل خطرآفرین می‌کاهند. به این عامل‌ها، عامل‌های حفاظتی  گفته می‌شود (اریکسون،‌ کت، اندرشد و اندرشد ، 2010). در حضور عامل‌های خطرآفرین، عامل‌های حفاظتی احتمال ابتلا افراد به مشکل‌های روان‌شناختی را کاهش می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهند کودکان و نوجوانانی که از چند عامل حفاظتی بهره‌مندند، مشکل‌های رفتاری و هیجانی کمتری دارند. همچنین، کودکان و نوجوانی که عامل های حفاظتی بیشتری دارند در حوزه‌های مختلف، عملکرد بالاتری داشته و مشکل‌های هیجانی و رفتاری کمتری نشان می‌دهند (وایتسون، برنارد و کافمن ، 2013؛ هووارد، دریدن و جانسون ، 1999؛ لوتار و سیکتی ، 2000).


فهرست مطالب بررسی نقش میانجی  گری عامل های حفاظتی فردی، خانوادگی و اجتماعی در رابطه بین طیف آزاردیدگی هیجانی به شرح زیر می باشد:
فصل اول: چارچوب پژوهش
مقدمه    2
بیان مسئله    4
اهمیت و ضرورت پژوهش    6
هدف پژوهش    7
فرضیه پژوهش    7
تعریف مفاهیم پژوهش    7

فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش
مقدمه    10
آزاردیدگی هیجانی و اختلال‌های هیجانی- رفتاری    10
عوامل حفاظتی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری    12
1. عامل‌های حفاظتی فردی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری    13
2. عامل‌های حفاظتی خانوادگی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری    28
3. عامل‌های حفاظتی اجتماعی و اختلال‌های هیجانی-رفتاری    31
جمع‌بندی پژوهش‌ها و ارایه مدلی برای پژوهش حاضر    41

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش
روش پژوهش    45
جامعه آماری    45
نمونه و روش نمونه‌گیری    45
ابزار پژوهش    45
شیوه گردآوری داده‌ها    50
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها    51

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
توصیف داده‌ها    53
استنباط از داده‌ها    54

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
بحث و نتیجه‌گیری    66
محدودیت‌های پژوهش    75
پیشنهادهای کاربردی    75
پیشنهادهای پژوهشی    76
منابع    77
پیوست    96