پایان نامه حاضر با عنوان اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی-مؤلفه تفسیر و توجه بر علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی و اثر زنجیره‌ای این مؤلفه‌ها در افراد با اختلال اضطراب اجتماعی از سری پایان نامه های رشته روانشناسی
میباشد. این تحقیق با گرایش روانشناسی بالینی در 139 صفحه با فرمت Word
(قابل ویرایش) در مقطع کارشناسی ارشد نگارش شده است و همچنین این تحقیق آماده چاپ و پرینت جهت
استفاده دانشجویان می باشد.
قسمتهایی کوتاه از متن:
چکیده
اختلال اضطراب اجتماعی با سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات مشخص می‌شود. افراد با اضطراب اجتماعی ترجیحاً به محرک‌های تهدیدکننده توجه می‌کنند و اطلاعات اجتماعی مبهم را منفی و تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند. مطالعات اخیر تأیید نموده‌اند که سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در ایجاد و تداوم اختلال اضطراب اجتماعی نقش دارند. با این وجود، ارتباط بین سوگیری توجه و سوگیری تفسیر مبهم باقی مانده است. به منظور تعدیل این سوگیری‌های شناختی و آسیب‌پذیری متعاقب آن نسبت به اضطراب اجتماعی، پارادایم تعدیل سوگیری شناختی طراحی شده است. بر این مبنا، پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط سوگیری توجه و سوگیری تفسیر، اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی- مؤلفه تفسیر بر سوگیری توجه و برنامه تعدیل سوگیری شناختی- مؤلفه توجه بر سوگیری تفسیر در افراد با اضطراب اجتماعی را آزموده است. در نیل به این هدف، 80 فرد با اضطراب اجتماعی، به تصادف، در چهار گروه، گروه‌های تعدیل سوگیری (توجه یا تفسیر) و کنترل (توجه یا تفسیر) جای گرفتند. در برنامه تعدیل سوگیری توجه، شرکت‌کنندگان آزمایه پروب دات را تکمیل نمودند که پروب در مقایسه با چهره‌های انزجاری، همواره به دنبال چهره‌های خنثی ارائه می‌شد. شرکت‌کنندگان شرایط تعدیل تفسیر، پارادایم ارتباط کلمه-جمله را تکمیل نمودند که با انتخاب تفسیرهای خنثی بازخورد مثبت و با انتخاب تفسیرهای تهدیدآمیز بازخورد منفی دریافت می‌کردند. قبل و بعد از مداخله، سوگیری توجه، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی ارزیابی شد. نتایج، کاهش معنادار سوگیری توجه مرتبط با تهدید، سوگیری تفسیر، علائم اضطراب اجتماعی و ترس از ارزیابی منفی را نشان داد. علاوه بر این، افراد گروه تعدیل توجه، تفسیرهای خنثای بیشتر و تفسیرهای منفی کمتری نسبت به پیش‌آزمون در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند. در حالی که درگروه تعدیل تفسیر، نمره پس‌آزمون سوگیری توجه نسبت به پیش‌آزمون تفاوت معناداری نداشت.
مقدمه
اختلال اضطراب اجتماعی که با ترس بارز و پایدار از تعاملات اجتماعی یا موقعیت‌های عملکردی توصیف می‌شود، به صورت معناداری با اختلال در کیفیت زندگی مرتبط است (باررا و نورتون ، 2009). این ارتباط از این باور بنیادین دخیل در اضطراب اجتماعی نشات می‌گیرد که فرد معتقد است رفتارش از نظر اجتماعی پیامدهای مصیبت‌باری خواهد داشت و تحقیر یا شرمنده خواهد شد (هافمن و لو ، 2006)؛ بنابراین وی تلاش می‌کند از موقعیت‌هایی که ممکن است مورد ارزیابی دیگران قرار گیرد و با بروز نشانه‌های اضطراب خجالت‌زده شود، اجتناب کند؛ اجتناب علاوه بر ایجاد آشفتگی‌هایی در کارکرد فرد، به سهم خود اختلال را تداوم می‌بخشد (ولز و پاپاجورجیو ، 1998). بر مبنای این خصیصه، رویکردهای شناختی-رفتاری، اختلال اضطراب اجتماعی را پاسخ فرد به ارزیابی منفی دیگران مفهوم‌پردازی می‌کنند (رپی و هیمبرگ ، 1997).
از آنجا که اعتقاد به ارزیابی منفی باور هسته‌ای افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است، این افراد محیط خود را به منظور یافتن هرگونه نشانه بالقوه ارزیابی منفی می‌کاوند. این نشانه‌ها، محرک‌هایی (حالات چهره یا لغات) را شامل می‌شود که خشم یا تنفر را نشان می‌دهند و یا از تهدید اجتماعی (مانند تحقیر) حکایت دارند (هیرن ، لیونس و فیلیپات ، 2011). به عبارتی سوگیری توجه ، یعنی تمایل به توجه انتخابی و گزینشی به نشانه‌های تهدید نسبت به نشانه‌های خنثی، مؤلفه‌ای اساسی در تبیین اضطراب اجتماعی محسوب می‌شود (کلارک و ولز، 1995؛ به نقل از شولتز و هیمبرگ، 2008). در این راستا می‌توان گفت که توجه تسهیل شده به اطلاعات تهدیدکننده، از طریق تسهیل پردازش اطلاعات اجتماعی منفی در مقابل نشانگان بی‌خطر یا مثبت اجتماعی، تداوم اختلال را موجب می‌شود (روزنمن ، ورسینگ و امیر ، 2011).
نکته حائز اهمیت در این فرآیند این است که اگر چه فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی تمایل دارد توجه خود را به نشانه‌های مبین ارزیابی منفی دیگران در مورد عملکردش در موقعیت‌های اجتماعی و در نتیجه تهدیدآمیز بودن موقعیت معطوف سازد، موقعیت‌های اجتماعی اغلب مبهم هستند. ابهام و عدم وضوح موقعیت، زمینه را برای تحریف معنای نشانه‌های اجتماعی فراهم می‌سازد تا سوگیری تفسیر به عنوان دیگر نقصان فرآیند پردازش اطلاعات در اختلال اضطراب اجتماعی بروز یابد (برد و امیر، 2008). بدین ترتیب که افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، در فرآیند شناسایی محیط، اطلاعات مبهم را به صورت منفی یا خطرناک تفسیر می‌کنند و اطلاعاتی را که دیگران تهدیدآمیز می‌دانند، فاجعه‌آمیز تعبیر می‌کنند؛ بنابراین تفسیرهای بی‌خطر یا مثبت کمتر (هیرچ و متیوز ، 1997، 2000؛ کانستنس ، پن ، ایهن و هوپ ، 1999) و تفسیرهای تهدیدآمیز بیشتری (امیر، فوآ و کولز ، 1998؛ روت ، آنتونی و سوینسون ، 2001؛ وونکن ، بوگلس و وریس ، 2003) نشان می‌دهند. درنتیجه سوگیری در تفسیر محرک‌های اجتماعی نیز با تشدید اضطراب و پریشانی، اختلال را پایدار می‌سازد (اسپوکاس ، رودباخ و هیمبرگ، 2007). درمجموع می‌توان گفت که سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات، از طریق تاثیر بر قضاوت درمورد نشانه‌های محیطی، اضطراب را در موقعیت‌های اجتماعی تداوم می‌بخشد (کلارک و ولز، 1995؛ رپی و هیمبرگ، 1997). بدین ترتیب که اضطراب، فرد را در جهت بازنمایی‌های ادراک شده تهدیدزا برانگیخته می‌کند و این برانگیختگی، فعال‌سازی توجهی نسبت به محرک‌های تهدیدکننده و به همان نسبت ارزیابی منفی موقعیت مبهم را افزایش می‌دهد (متیوز، مکینتاش و فالچر ، 1997) و چرخه اضطراب تقویت می‌شود.
با گسترش شواهد پژوهشی در خصوص بروز سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در اختلال اضطراب اجتماعی و نقش کلیدی آن در تداوم این اختلال، تدوین راهبردهای اصلاح این سوگیری‌ها مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، مطالعات نشان داده‌اند اصلاح سوگیری توجه در کاهش آسیب‌پذیری نسبت به اضطراب موثر است (امیر، وبر ، برد، بومیا و تیلور ، 2008؛ مک‌لئود ، راترفورد ، کمپبل ، ابسوورثی و هولکر ، 2002). کاهش سوگیری تفسیر منفی و تسهیل سوگیری تفسیر خنثی یا بی‌خطر نیز می‌تواند چرخه پسخوراند مثبت را تقویت کند، عزت نفس را افزایش دهد، سطح اضطراب را تعدیل نماید و در نتیجه باعث کاهش علائم اضطراب اجتماعی گردد (استوپا و کلارک، 2000).
یکی از راهبردهای اصلاحی که اخیراً مطرح شده است، برنامه تعدیل سوگیری شناختی است. این برنامه الگوهای توجهی، تفکر و پاسخدهی به موقعیت‌های اجتماعی زندگی روزمره را از طریق هدف قرار دادن عادت‌های ذهنی تغییر می‌دهد؛ عادت‌هایی که اگر چه خودکار و خارج از کنترل هستند اما می‌توان با تمرین مکرر که نیازمند پردازش سریع است، عادت‌های غیراضطرابی را جایگزین آن‌ها ساخت (برد، ویسبرگ و امیر، 2011). بر این مبنا، پژوهش‌های صورت گرفته نشان داده‌اند که با اجرای برنامه تعدیل سوگیری شناختی می‌توان سوگیری‌های شناختی را تعدیل نمود و این تغییر به سهم خود واکنش‌های هیجانی بعدی را تحت تاثیر قرار می‌دهد (هرتل و متیوز، 2011؛ هاکاماتا و همکاران، 2010؛ مورفی ، هیرچ، متیوز، اسمیت و کلارک، 2007).
به‌رغم پیشینه عملی مطلوبی که در خصوص کارایی هر یک از راهبردهای تعدیل سوگیری توجه و سوگیری تفسیر گزارش شده است (کاستر ، بائرت ، بوک‌استال و رات ، 2010؛ امیر و همکاران، 2009؛ اشمیت ، ریچی ، بوکنر و تیمپانو ، 2009؛ برد و امیر، 2008؛ مورفی، هیرچ، متیوز، اسمیت و کلارک، 2007)، نحوه تعامل این دو مؤلفه برنامه تعدیل سوگیری شناختی و تاثیراتشان بر اضطراب مبهم است. در مسیر مطالعه این تعامل و ارتباط، برمبنای تحقیقات صورت گرفته اجرای دو راهبرد را می‌توان پیشنهاد نمود؛ نخستین راهبرد القای یکی از دو مؤلفه سوگیری توجه یا سوگیری تفسیر و سنجش تاثیر آن بر سوگیری دیگر و سطح اضطراب است. راهبرد دیگر اجرای برنامه تعدیل یکی از این دو مؤلفه و بررسی تاثیر آن بر مؤلفه دیگر و سطح اضطراب است. راهبرد دوم در مقایسه با راهبرد نخست از آنجا حائز اهمیت است که علاوه بر روشن ساختن ارتباطات این دو مؤلفه و تبیین نقش سوگیری‌های شناختی در رشد و تداوم اضطراب، این سوال را پاسخ می‌دهد که آیا اجرای برنامه تعدیل سوگیری شناختی به نحوی که یکی از مؤلفه‌های سوگیری شناختی را هدف قرار دهد، می‌تواند بر دیگر مؤلفه‌های پردازش اطلاعات تاثیر گذارد یا خیر. این خط جدید تحقیقاتی را می‌توان در این راستا تعبیر نمود که فرآیندهای شناختی متفاوت با یکدیگر تعامل دارند و بر هیجان اثر می‌گذارند (مبینی ، رینولدز و مکینتاش، 2013). بررسی داده‌های حاصل از آزمون این سوالات، به روشن ساختن این مساله کمک می‌کند که اجرای کدام سبک مداخله می‌تواند بیش‌ترین اثربخشی درمانی را به دنبال داشته باشد.
فهرست مطالب بررسی اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری شناختی- مؤلفه تفسیر و توجه بر علائم اضطراب اجتماعی به شرح زیر می باشد:
فصل اول: مقدمه
1-1- کلیات 2
1-2- بیان مسأله 6
1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش 9
1-4- اهداف پژوهش 12
1-5- تعریف مفهومی متغیرها 12
1-5-1- اضطراب اجتماعی 12
1-5-2- ترس از ارزیابی منفی 13
1-5-3- سوگیری توجه 13
1-5-4- سوگیری تفسیر 13
1-6- تعریف عملیاتی متغیرها 13
1-6-1- اضطراب اجتماعی 13
1-6-2- ترس از ارزیابی منفی 13
1-6-3- سوگیری توجه 14
1-6-4- سوگیری تفسیر 14
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه
2-1- مبانی نظری 16
2-1-1- اختلال اضطراب اجتماعی 16
2-1-1-1- سیر و شیوع اختلال اضطراب اجتماعی 17
2-1-1-2- سبب شناسی اختلال اضطراب اجتماعی 18
2-1-1-2-1- عوامل زیستی 18
2-1-1-2-1- 1- ژنتیک 18
2-1-1-2-1-2- عصب زیست شناختی 19
2-1-1-2-2- عوامل سرشتی 19
2-1-1-2-2-1- بازداری رفتاری 19
2-1-1-2-3- عوامل محیطی 20
2-1-1-2-3-1- فرزندپروری 20
2-1-1-2-3-2- روابط دوستی با همسالان 21
2-1-1-2-3-4- سایر وقایع زندگی 22
2-1-1-2-4- رویکرد شناختی 23
2-1-1-2-4-1- مدل بک، امری و گرینبرگ (1985) 23
2-1-1-2-4-2- مدل کلارک و ولز (1995) 24
2-1-1-2-4-3- مدل رپی و هیمبرگ (1995) 27
2-1-1-2-5- مدل هافمن و بارلو (2002) 29
2-1-1-2-6- مدل رپی و اسپنس (2004) 31
2-1-2- سوگیری‌های فرآیند پردازش اطلاعات در اضطراب اجتماعی 34
2-1-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی 34
2-1-2-1-1- مؤلفه‌های سوگیری توجه 35
2-1-2-1-2- مکانیزم سوگیری توجه 36
2-1-2-1-2-1- مدل شناختی بک و کلارک (1997) 36
2-1-2-1-2-2- مدل ویلیامز، واتز، مک‌لئود و متیوز (1997) 37
2-1-2-1-2-3- مدل اهمن (1996) 38
2-1-2-1-2-4- مدل ولز و متیوز (1994) 38
2-1-2-1-2-5- مدل انگیزشی-شناختی موگ و بردلی (1998) 39
2-1-2-1-2-6- نظریه کنترل توجه آیزنک، درخشان، سانتوس و کالوور (2007) 40
2-1-2-1-2-7- مدل بار–هیم (2007) 40
2-1-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی 41
2-2- پیشینه عملی 42
2-2-1- سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی 42
2-2-2- سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی 45
2-2-3- برنامه تعدیل سوگیری شناختی 48
2-2-3-1- تعدیل سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی 48
2-2-3-2- تعدیل سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی 50
2-2-4- تعامل سوگیری توجه و سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی 53
2-3- فرضیه‌ها و سوالات پژوهش 56
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- طرح پژوهش 58
3-2- جامعه آماری 58
3-3- نمونه و روش نمونه‌گیری 59
3-4- ابزار پژوهش 59
3-4-1- پرسشنامه هراس اجتماعی (SPIN) 59
3-4-2- پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (LSAS) 60
3-4-3- فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (FNES-B) 61
3-4-4- پرسشنامه افسردگی بک (BDI) 61
3-4-5- آزمایه پروب دات 62
3-4-6- پارادایم ارتباط کلمه-جمله (WSAP) 64
3-5- روش اجرا 65
3-6- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 66
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش
4-1- آماره‌های توصیفی 68
4-1-1- آماره‌های توصیفی متغیر سن 68
4-1-2- آماره‌های توصیفی متغیر علائم اضطراب اجتماعی 69
4-1-3- آماره‌های توصیفی متغیر سطح اضطراب اجتماعی 70
4-1-4- آماره‌های توصیفی متغیر ترس از ارزیابی منفی 71
4-1-5- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری توجه 72
4-1-6- آماره‌های توصیفی متغیر سوگیری تفسیر 73
4-2- آزمون فرضیه‌ها و سوالات 76
4-2-1- فرضیه اول 76
4-2-2- فرضیه دوم 78
4-2-3- فرضیه سوم 79
4-2-4- فرضیه چهارم 81
4-2-5- سوال اول 82
4-2-6- سوال دوم 83
4-2-7- سوال سوم 84
4-2-8- سوال چهارم 85
4-2-9- سوال پنجم 86
4-2-10- سوال ششم 88
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1- تبیین یافته‌ها 90
5-1-1- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر سوگیری تفسیر 90
5-1-2- اثربخشی برنامه تعدیل سوگیری تفسیر بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی 93
5-1-3- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر سوگیری توجه 95
5-1-4- اثربخشی برنامه اصلاح سوگیری توجه بر اضطراب اجتماعی
و ترس از ارزیابی منفی 95
5-1-5- ارتباط مؤلفه‌های توجه و تفسیر برنامه تعدیل سوگیری شناختی 97
5-2- کاربردهای پژوهش 100
5-3- محدویت‌های پژوهش 101
5-4- پیشنهادات پژوهش 101
فهرست منابع
منابع فارسی 102
منابع انگلیسی 104
پیوست
برگه اطلاعات و رضایت‌نامه پژوهش 113
پرسشنامه هراس اجتماعی کانور (2000) 114
پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز (1987) 115
پرسشنامه ترس از ارزیابی منفی (1983) 116
پرسشنامه افسردگی بک 117
