تحقیق حاضر با عنوان بررسی «اثربخشی درمان تلفیقی مدل ماتریکس و «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر نشخوار فکری، تنظیم هیجانی، و کاهش عود مصرف در وابستگان به شیشه» از سری تحقیق های رشته روانشناسی میباشد. این تحقیق با گرایش روانشناسی بالینی در 137 صفحه با فرمت Word (قابل ویرایش) در مقطع کارشناسی ارشد نگارش شده است و همچنین این تحقیق آماده چاپ و پرینت جهت استفاده دانشجویان می باشد.
قسمتهایی کوتاه از متن:
چکیده
مشکل رایج در اختلالات سوء مصرف مواد، عود مصرف مواد حتی در بین افراد مداوا شده می باشد که این موضوع در مورد مادۀ مخدر شیشه بیشتر صدق می کند. از سویی، ذهن آگاهی یک سازۀ شناختی قابل پایش و مداخله در روان شناسی است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی اثربخشی کاربرد درمان تلفیقی مدل رایج ماتریکس و «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» (MBSR) بر نشخوار فکری، تنظیم هیجانی، ذهن آگاهی، و میزان عود مصرف بود. با روش نمونه گیری هدفمند و پس از همتاسازی گروهی، 54 آزمودنی به صورت تصادفی انتخاب و دوباره تصادفی در سه گروه مساوی تلفیقی، ذهن آگاهی، و ماتریکس (کنترل) جاسازی شدند. سه پرسشنامه، قبل و پس از اتمام برنامۀ 8 هفته ای آموزش MBSR، توسط هر سه گروه تکمیل گردید. نشخوار فکری با ابزار پرسشنامۀ نشخوار فکری، تنظیم هیجانی با ابزار مقیاس دشواری های تنظیم هیجانی، ذهن آگاهی با ابزار مقیاس ذهن آگاهی، و میزان عود مصرف با ابزار تست تشخیصی مت آمفتامین سنجیده شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های تجزیه و تحلیل کوواریانس تک متغیری و ویلکاکسون استفاده شد. نتایج نشان دهندۀ کاهش معنادار نشخوار فکری (p<0/01)، دشواری های تنظیم هیجانی(p<0/001)، میزان عود مصرف (P<0/04)، و افزایش معنادار ذهن آگاهی (P<0/035)، در گروه تلفیقی در مقایسه با گروه کنترل بود، در حالیکه در گروه ذهن آگاهی صِرف، میزان کاهش عود مصرف در مقایسه با گروه کنترل معنادار نشد (P<0/6) بدین معنی که فرضیۀ 7 رد شد، اگرچه دیگر متغیرها تغییرات مشابه داشتند. با وجود رد شدن فرضیۀ مزبور، یک مدل جایگزین پیشنهاد شد، بدین معنی که مکانیزمی جدید که ناشی از ترکیب مدل ماتریکس و درمان MBSR می باشد منجر به کاهش بیشتر عود مصرف در گروه تلفیقی در مقایسه با گروه کنترل می شود. این یافته بیانگر این است که درمان MBSR فاکتوری مفید اما نه یک فاکتور کافی برای هدف قرار دادن عود مصرف است. به بیانی، پژوهش حاضر مدارکی را دال بر ارزش ادغام کردن درمان MBSR در درمان های سوء مصرف مواد ارائه می دهد یعنی یک مکانیزم بالقوۀ تغییر را از طریق درمان تلفیقی برملا می سازد.
مقدمه
اختلال وابستگی یا سوء مصرف مواد که در سالهای اخیر به آسیب اجتماعی تبدیل شده، یک اختلال مزمن و بازگشت کننده است که هزینه های سنگینی برای فرد، خانواده و جامعه دارد. با افزایش فزایندۀ کاربرد انواع مواد مخدر، نیاز مبرمی برای تحقیقات بیشتر در زمینۀ جلوگیری از مصرف و یا عود مصرف احساس می شود. «سازمان وحدت ملی برای کنترل دارو وجلوگیری از جنایت » اخیراً گزارش کرده است که بیش از دویست میلیون نفر در سراسر جهان هم اکنون مواد مخدر مصرف می کنند و این سازمان اعلام می دارد که مشکلات جهانی مربوط به مواد مخدر کماکان ادامه دارد زیرا اکثر کشورها، افزایش فزاینده در مصرف این مواد را گزارش می دهند تا کاهش آن را ( آپل و کیم-آپل ، 2009؛ زگیرسکا و همکاران، 2009).
«مت آمفتامین که به نام «مِت» ، «کریستال» ، و یا «سرعت» شناخته می شود یک محرک سیستم عصبی و مشتقی از آمفتامین است که به طور گسترده ای در دهۀ 1950 و 1960 به عنوان دارو برای افسردگی و چاقی تجویز می شد» (آنجلینا و همکاران، 2000 ، ص 1). آمارهای کنونی، افزایش فزایندۀ سوء مصرف مت آمفتامین را بیش از دیگر مواد برآورد کرده اند، به عنوان مثال آمار نشان می دهد که بیشتر از 42 میلیون مصرف کننده دائمی مت آمفتامین در سطح جهان وجود دارند، در حالی که به ترتیب حدود 15 میلیون و 10 میلیون نفر مصرف کننده دائمی هروئین و کوکائین وجود دارد (سالداناو بارکر ، 2004). در ایران هم در سال های اخیرالگوی مصرف مواد به میزان زیادی تغییر یافته است و سوء مصرف کنندگان مواد در پی تجربۀ مواد
جدیدی مانند مت آمفتامین، کراک، و ... هستند. در ایران فرم کریستالیزۀ مت آمفتامین (یخ) که به نام «شیشه» شناخته شود، یکی از موادی است که اخیراً به شدت مورد سوء مصرف قرار گرفته است. بنا به گفتۀ نارنجی ها و همکاران (2005)، فراوانی مصرف «شیشه» در کشور ایران 2/5 درصد کل مصرف کنندگان است .
اگرچه بعضی از درمان های اولیه برای اعتیاد به مواد مخدر در کوتاه مدت موثر بوده اند، آنها پس از درمان نرخ بالای عود مصرف را نشان داده اند. از این رو، «اختلالات سوء مصرف مواد» به عنوان «اختلالاتی با عود مزمن» با میزان عود مصرفی بالغ بر 60 درصد عنوان شده اند (میلر و همکاران، 2001). از طرفی، بنا به گفتۀ روزن و همکاران، (2006) مرور مطالعات گذشته نشان می دهد که اثربخشی درمان های نگهدارندۀ دارویی بدون مداخله های روانی- اجتماعی به علت اطاعت دارویی پایین و میزان بالای ریزش ضعیف می باشند و 20 تا 90 درصد از معتادانی که تحت درمان قرار می گیرند دچار بازگشت می شوند. اصطلاح «اختلالاتی با عود مزمن» در مورد مواد مخدری از قبیل مت آمفتامین بیش از سایر مواد صدق می کند، یکی از دلایل این است که برای درمان اعتیاد به آمفتامین ها منجمله مت آمفتامین که زیر گروه این ترکیبات می باشد، درمان دارویی اختصاصی نظیر متادون یا بوپره نورفین (در اپیوئیدها) وجود ندارد.
در پاسخ به نرخ بالای عود مصرف مواد و منجمله مت آمفتامین، درمان های جدید دیگری ابداع شده اند. وارد شدن درمان های بر پایۀ ذهن آگاهی به دنیای درمان، زمینه را برای وارد شدن این درمان به حوزۀ سوء مصرف مواد مخدر مهیا کرده است. در موج سوم روان درمانی ها که به روان درمانی های پست مدرن معروف هستند، فنون شناختی- رفتاری سنتی را با ذهن آگاهی ترکیب می کنند (هیز و همکاران، 2006). امروزه درمان های موج سوم در روان درمانی به جای چالش با شناخت ها، بر آگاهی و پذیرش افراد از احساسات، هیجانات، شناخت ها، و رفتارها (عناصر اساسی در ذهن آگاهی) تأکید دارند.
ذهن آگاهی در غرب از دهۀ 1970 مورد توجه قرار گرفت، از آن زمان به بعد بیش از 240 برنامه بر پایۀ ذهن آگاهی در آمریکای شمالی و اروپا انجام شده است (کایون ،2011). رایج ترین روش آموزش ذهن آگاهی، آموزش «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» است که به شکل برنامه کاهش استرس و برنامه آرامش آموزی شناخته می شود (کابات- زین ،1990) و در این تحقیق مورد استفاده قرار می گیرد.
نشخوار فکری (متغیری در تحقیق)، واژه ای عمومی است و به افکاری اشاره دارد که تکراری، چرخان، خود متمرکز و افسرده کننده اند، به طوری که نقش اساسی در افسردگی دار ند (ری پری ، 1997، به نقل از آذرگون و همکاران، 1388). همچنین نتایج تحقیقی که بر روی نمونه ای از افراد مذکر جوان انجام شد، تأثیر نشخوار فکری به عنوان پیش بینی کنندۀ شروع اختلالات سوء مصرف مواد و شدت گرفتن علائم این اختلال در 4 سال آتی به اثبات رسید (نالن هاکسما و همکاران، 2007). در روش درمانی ذهن آگاهی، بیماران آموزش می بینند تا چرخه نشخوار فکری را متوقف کرده و از افکارمنفی خود فاصله گیرند، در واقع انعطاف پذیری توجه، غنی سازی ذهنی ،توقف نشخوار فکری، اصلاح باورهای مثبت و منفی غلط، و همچنین چالش با باورهای منفی مربوط به هیجانات، باعث کاهش افسردگی و نشخوارفکری می شود (تیزدیل و همکاران، 2000).
از سویی، تنظیم هیجان (متغیر دیگر در تحقیق) شامل همه راهبردهای آگاهانه و غیر آگاهانه می شود که برای افزایش، حفظ، و کاهش مؤلفه های هیجانی، رفتاری و شناختی یکِ پاسخ هیجانی به کار برده می شود (گارنفسکی و همکاران، 2001). گرینبرگ و پای ویو (1997، به نقل از برزلین و همکاران، 2002)، اختلال در تنظیم هیجانی را به عنوان علت آسیب شناسی زیربنایی سوء مصرف مواد و بیماریهای روحی بیان می کنند. هیز و فلدمن (2004) بیان می دارند که آموزش های ذهن آگاهی، مداخله بالینی رو به گسترشی برای تقویت تنظیم هیجانی می باشند.
امروزه محققان به نقش نشخوار فکری و تنظیم هیجانی در ایجاد و ابقاء انواع مختلف اختلالات روانی پی برده اند. هدف قرار دادن آسیب پذیری هایی از قبیل نشخوار فکری و تنظیم هیجانی که روی آوری به مواد و عود مصرف را تسهیل می کنند باید اولویت درمانی رویکردهای جدید درمانی در این گروه از بیماران باشد.
فهرست مطالب بررسی «اثربخشی درمان تلفیقی مدل ماتریکس و «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» بر نشخوار فکری، تنظیم هیجانی، و کاهش عود مصرف در وابستگان به شیشه» به صورت زیر می باشد:
چکیده
فصل اول: مقدمه و کلیات پژوهش
1-1 مقدمه
1-2 بیان مسئله
1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش
1-4 اهداف پژوهش
1- 5 پرسش ها و فرضیه های پژوهش
1-5-1 پرسش های پژوهش
1-5-2 فرضیه های پژوهش
1- 6 تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها
1-6-1 تعاریف نظری
1-6-1-1 شیشه (مت آمفتامین)
1-6-1-2 وابستگی به مواد
1-6-1-3 ذهن آگاهی
1-6-1-4 نشخوار فکری
1-6-1-5 تنظیم هیجانی
1-6-1-6 عود مصرف مواد
1-6-2 تعاریف عملیاتی
1-6-2-1 وابستگی به مت آمفتامین
1-6-2-2 ذهن آگاهی
1-6-2-3 نشخوار فکری
1-6-2-4 تنظیم هیجانی
1-6-2-5 عود مصرف مت آمفتامین
فصل دوم:گسترۀ نظری و بازنگری تحقیقات پیشین
2-1 مقدمه
2-2 مبانی نظری پژوهش
2-2-1 مت آمفتامین
2-2-2 عود مصرف مواد
2-2-3 ذهن آگاهی
2-2-4 اعتیاد
2-2-4-1 اعتیاد و ذهن آگاهی
2-2-4-2 اعتیاد و استرس
2-2-5 درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» یا MBSR
2-2-6 نشخوار فکری
2-2-6-1 نشخوار فکری و استرس
2-2-7 تنظیم هیجانی
2-2-7-1 تنظیم هیجا نی و استرس
2-2-7-2 تنظیم هیجانی و نشخوار فکری
2-2-8 اعتیاد و موج سوم رفتار درمانی
2-2-8-1 شناخت درمانی بر پایۀ ذهن آگاهی (MBCT)
2-2-8-2 رفتاردرمانی جدلی(DBT)
2-2-8-3 درمان قبول و تعهد (ACT)
2-2-9 درمان های دیگر بر پایۀ ذهن آگاهی (در درمان اعتیاد)
2-2-9-1 مدل پیشگیری از بازگشت بر پایۀ ذهن آگاهی (MBRP)
2-2-9-2 خود- طرحواره درمانی معنوی (3-S)
2-2-9 تاریخچۀ مواد مخدر منجمله شیشه
2-2-10 تاریخچۀ ذهن آگاهی
2-2-11 تاریخچۀ درمان «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی» (MBSR)
2-2-12 تاریخچۀ درمان های مختلف در درمان اعتیاد
2-2-12-1 درمان های شناختی رفتاری منجمله ماتریکس
2-2-12-2 تلفیق درمان های شناختی رفتاری و ذهن آگاهی
2-2-13 تاریخچۀ مطالعه دربارۀ نشخوار فکری
2-2-14 تاریخچۀ مطالعه در بارۀ تنظیم هیجانی
2-2-15 تئوری ها در خصوص اعتیاد و عود مصرف
2-2-15-1 تئوری انگیزه
2-2-15-2 تئوری جلوگیری از عود مصرف مواد مارلات و گوردون
2-2-15-3 تئوری مواجهه با سرنخ
2-2-15-4 تئوری های زیر بنایی درمان های جلوگیری از عود مصرف مواد
2-2-16 تئوری ها در خصوص نشخوار فکری
2-2-17 تئوری ها در خصوص تنظیم هیجانی
2-3 بررسی پژوهش های انجام شده در خصوص موضوع
2-3-1 پیشینه پژوهش در خارج از کشور
2-3-2 پیشینۀ پژوهش در ایران
2-3-3 جمع بندی پیشینۀ پژوهش ها در خارج و ایران
فصل سوم:روش پژوهش
3-1 مقدمه
3-2 طرح کلی پژوهش
3-3 جامعه، نمونه، و روش اندازه گیری
3-3-1 جامعه
3-3-2 نمونه
3-3-3 روش اندازه گیری (ابزارهای گردآوری داده ها)
3-3-3-1 ذهن آگاهی
3-3-3-2 تنظیم هیجانی
3-3-3-3 نشخوار فکری
3-3-3-4 عود مصرف مواد
3-4 روش اجرای پژوهش
3-5 روش تجزیه و تحلیل آماری داده ها
3-6 ملاحظات اخلاقی
فصل چهارم: توصیف و تحلیل داده ها
4-1 مقدمه
4-2 بخش اول: آمار توصیفی
4-3 بخش دوم: یافته های استنباطی
4-3-1 تحلیل کوواریانس
4-3-2 تحلیل کوواریانس
4-3-3 تحلیل کوواریانس
4-3-4 تحلیل کوواریانس
4-3-5 تحلیل کوواریانس
4-3-6 آزمون ویلکاکسون
4-3-7 آزمون ویلکاکسون
4-4 ضرایب آلفای کرونباخ ابزارهای پژوهشی مورد استفاده در مطالعه
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1 مقدمه
5-2 بحث و نتیجه گیری
5-3 محدودیت های پژوهش
5-4 پیشنهادات
5-4-1 پیشنهادات پژوهشی
5-4-2 پیشنهادات کاربردی
پیوست ها
1) مقیاس پاسخ توأم با نشخوار فکری RRS از پرسشنامه سبک های پاسخ RSQ
2) مقیاس ذهن آگاهی (MAAS)
3) مقیاس دشواری های تنظیم هیجانی (DERS)
آموزش روش درمانی «کاهش استرس بر پایۀ ذهن آگاهی»
منابع و مأخذ
