بررسی ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان

قسمتهایی کوتاه از متن:

چکیده
هدف: هدف از پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان  دوره راهنمایی تحصیلی (متوسطه اول) شهر تهران می باشد. که در راستای 6 سوال پژوهشی مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ پیمایشی بوده و جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان دورۀ راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که در سال تحصیلی 92-91 مشغول به تدریس  بوده اند و نمونه پژوهش حاضر شامل 306 نفر از معلمان (189 مرد و 117 زن) دوره راهنمایی تحصیلی شهر تهران می باشند که به شیوه خوشه ای مرحله ای انتخاب شدند. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه معلمان رسمی ، پیمانی و قراردادی مرد وزن دوره راهنمایی (متوسطه اول )مناطق آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی 92-1391 بود که بیش از 12 ساعت در هفته به تدریس اشتغال داشتند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان برابر 291 نفر تعیین شد . که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. بدین ترتیب که ابتدا از بین مناطق آموزش و پرورش شهر تهران ، 5 منطقه انتخاب شد ، سپس درهر منطقه 4 مدرسه راهنمائی ( 2 پسرانه و 2 دخترانه) تصادفی انتخاب شدند و در مراجعه به هر مدرسه همه معلمانی که 12 ساعت یا بیشتر در هفته در آن مدرسه یا مدارس دیگر تدریس داشتند ,بعنوان نمونه انتخاب شدند.ودر نتیجه تعداد نمونه های انتخاب شده 306 نفر بود.
 ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته 56 سوالی می باشد که براساس طیف لیکرت تهیه شده است. ضریب اعتبار آن 99% محاسبه گردید، داده های جمع آوری شده باروشهای آماری توصیفی شامل فراوانی، میانگین و... و روش آمار استنباطی (آزمون t همبسته وt مستقل)  تحلیل شدند. یافته ها:نتایج تحلیل نشان داد که معلمین دورۀ راهنمایی تحصیلی(متوسطه اول)  وضعیت مهارت های تربیت شهروندی اجتماعی (21/64-)، فردی(31/68-)، فرهنگی(71/64-)، اقتصادی (74/66-) و سیاسی (73/65-) را در برنامه درسی پایین تر از وضعیت مطلوب ارزیابی کرده  اند(p<0.001) و این تفاوت در وضعیت موجود معلمین رشته های مختلف (علوم انسانی و غیر علوم انسانی) مشهود است .
نتیجه گیری:نتیجه آنکه از نظر معلمین بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی تفاوت وجود دارد و در طراحی برنامه درسی دوره راهنمایی باید این امر مورد بازبینی قرار گیرد.

بیان مساله
تربیت شهروندی  به زعم پریور (2001) عبارت است از تجلیات کلامی، نموداری یا تصویری، اصول، مفروضات و چارچوب هایی که متخصصان برای تربیت شهروندی ضروری می دانند (قائدی، 1385).مفهوم تربیت شهروندی، مفهومی کلی می باشد که به مطالعات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و فنی در جامعه وابسته است و می توان آن را به آموزش شیوه های زندگی کردن با یکدیگر به طور خاص در یک جامعه و به طور عام در جامعه جهانی اطلاق نمود (آقازاده، 1385).امروزه اهمیت موضوع شهروندی به حدی است که دربسیاری از ادبیات موجود و مدون در سال های نخستین هزاره سوم تاکید ویژه ای به آن شده است. بطور مثال اتحادیه جهانی حفاظت، از عبارت آموزش برای زندگی پایدار استفاده کرده که مقوله شهروندی را یکی از مهمترین ابعاد و مکمل دیگر ابعاد معرفی نموده است. سازمان ملل نیز سال های 2014-2005 میلادی را دهه آموزش برای توسعه پایدار نامید و هدف از این عمل را ارتقاء آموزش و پرورش به عنوان مبنایی برای جامعه انسانی پایدارتر و تلفیق توسعه پایدار در نظام آموزشی دانسته است (نیکنامی و مدانلو، 1387).
شهروندی و آموزش شهروندی از دیدگاه های مختلف فلسفی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تربیتی و ... مورد توجه قرار دارد. از دید اجتماعی، مشارکت در جریان های اجتماعی، وحدت اجتماعی، عدالت و تقویت حقوق انسانی و خودگردانی را به همراه دارد. از دید اقتصادی، ایجاد صلاحیت-های حرفه ای در افراد از این جهت مهم است که در افزایش بهره وری، تربیت نیروی کار ماهر و ایجاد یک محیط مناسب برای نوآوری در دنیای رقابتی نقش مهمی دارند (محمودی، 1390). شهروندی از دیدگاه روچ  (2002) و گروسمن  (2000) با هویت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی رابطه مستقیم دارد. از دیدگاه یونسکو (2010) نیز آموزش و تربیت شهروندی برای نوجوانان بر عواملی همچون آشنا کردن آن ها با مهارت های شهروندی از طریق عضویت در انجمن های غیر دولتی، درک تفاوت های فرهنگی، و احترام به دیگر فرهنگ هاست و از دیدگاه دیماین  (2000) پارادیم شهروندی مفاهیمی همچون حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی و تعهدات شهروندی را در بر می گیرد. نقیب زاده (1376) بیان می دارد که جان لاک وظیفه آموزش و پرورش را اجتماعی کردن افراد می داند و یا دورکیم کارکرد تربیت اجتماعی را اجتماعی کردن روشمند نسل جوان می داند.
آموزش شهروندی یکی از حوزه هایی است که در سال های اخیر بیش از گذشته در برنامه درسی بیشتر کشورها مورد توجه قرار گرفته است. لطف آبادی (1385) معتقد است تربیت شهروندی بخش جدایی ناپذیر برنامه درسی می باشد. آموزش تربیت شهروندی مفهومی بسیارتاریخی بوده که ازدوره یونان باستان مورد نظر اندیشمندان بزرگی چون افلاطون و ارسطو بوده است و توجه به آن امروزه به حدی رسیده است که نه تنها درجایگاه قانونی، حقوق شهروندی بدون هیچ محدودیتی مطالبه می گردد، بلکه مفهوم تربیت شهروندی مفهومی چند بعدی درنظرگرفته می شود.
امروزه آموزش و تربیت شهروندی در اکثر کشورها در قالب محتوای آموزشی ارائه می گردد و دانش آموزان دوره راهنمایی به دلیل سن بلوغ و بحران های خاص این دوره، مقایسه تفاوت های خود با دیگران، تمایل به استقلال و کشف محیط و تمایل به مشارکت و دوستی، شرکت در گروه ها و پیوند با دوستان نیازمند آموزش های خاص خود می باشند (صافی، 1371). آرتور ، دیویسون  و استیو (2002) معتقدند که آموزش شهروندی باید بر نیازهای خاص دانش آموزان، جامعه، ملی، و عمومی تاکید داشته باشد.
پژوهش هولدن5(1999) نشان از آن دارد که دانش آموزان بین سنین 11 تا 14 سالگی به طور افزایشی نسبت به مسائل و مباحثی همچون تنوع فرهنگی، آلودگی زیست محیطی و مسائل جنسیتی حساس هستند و وجود معلمان خبره می تواند این تمایل به یادگیری را با هدایت و راهنمایی منطقی به انجام برساند.
نیکنامی و مدانلو (1387) دریافتند که در حیطه های رفتار اجتماعی و سیاسی با قانونمندی Hو قانونگرایی، رفتار ملی ـ مذهبی و حیطه زیست محیطی، حیطه های اصلی جنبه شهروندی را در دوره راهنمایی در بر می گیرند.
شاه طلبی، قلی زاده و شریفی (1389) از ارزش گذاری به میراث فرهنگی، آگاهی از نقش خود به عنوان شهروند، توانایی ارزیابی و نقد مسائل به عنوان مولفه های فرهنگ شهروندی برای دانش آموزان دوره راهنمایی نام می برند.
با توجه به اهمیت و جایگاه تربیت شهروندی که اکثر صاحبنظران عرصه تعلیم و تربیت  و پژوهش های صورت گرفته به آن اذعان دارند و اهمیت دوره نوجوانی لزوم بررسی برنامه درسی راهنمایی تحصیلی در این زمینه ضروری به نظر می رسد، لذا پژوهش حاضربدنبال یافتن پاسخ به این سوال است که آیا بین وضعیت موجود ومطلوب برنامه درسی دورۀ راهنمایی تحصیلی در تربیت شهروندی دانش آموزان از دید معلمان تفاوت وجود دارد ؟ 

فهرست مطالب بررسی ارزیابی وضعیت موجود و مطلوب مهارت های تربیت شهروندی در برنامه درسی از دیدگاه معلمان به شرح زیر می باشد:

چکیده    2
فصل اول:کلیات پژوهش
1-1 بیان مساله    4
1-2- اهمیت موضوع تحقیق و انگيزه انتخاب آن    6
1-3- هدف هاي تحقیق (کلی و جزئی)    8
1-3-1- هدف کلی    8
1-3-2- اهداف جزئی    8
1-4- سوالات يافرضيه هاي تحقيق(بیان روابط بین متغیرهای موردمطالعه)    9
1-5- متغیرها (تعاریف مفهومی و عملیاتی)    10
1-5-1-تعاریف نظری    10
1-5-2- تعاریف عملیاتی    11
فصل دوم:پیشینه نظری و پژوهشی
2-1- مبانی نظری و پژوهشی    13
2-1-1- مقدمه    13
2-2- مفهوم شهروند و شهروندی    14
2-3- آموزش شهروندی به عنوان واقعیت اجتماعی    18
2-4- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی سیاسی    21
2-5- آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی فرهنگی    23
2-6-  آموزش شهروندی به عنوان واقعیتی تربیتی    24
2-8- تعلیم و تربیت شهروندی    32
2-9- دلالت های پرداختن به تربیت شهروندی    36
2-10- عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی تربیت شهروندی    38
2-11- سطوح و ابعاد شهروندی    40
2-11-1- بعد شخصی    41
2-11-2-بعد اجتماعی    42
2-11-3-بعد مکانی    42
2-11-4-بعد زمانی    43
2-12- نهاد آموزش و پرورش و تربیت شهروندی    46
2-13- اهداف تربیت شهروندی    49
2-14- رویکردهای سازماندهی محتوای برنامه درسی تربیت شهروندی    52
2-15- روشهای یاددهی ـ یادگیری متناسب با تربیت شهروندی    54
2-16- سیر تحول در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی ایران    56
2-17- اهداف دوره راهنمایی تحصیلی    58
2-18- پژوهشهای داخلی و خارجی    59
2-19- نتیجه گیری    64
فصل سوم:روش شناسی
3-1- مقدمه    68
3-2- روش (جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری)    68
3-3- ابزار گردآوری اطلاعات    69
3-4-شیوه نمره گذاری پرسش نامه    70
3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها    71
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها
4- مقدمه    73
4-1- یافته های توصیفی    73
4-2- یافته های استنباطی    78
4-2-1- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    78
4-2-2- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    79
4-2-3- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    80
4-2-4- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    81
4-2-5- آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    82
4-2-6 آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های پنج گانه مورد نیاز تربیت شهروندی دربرنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان رشته های مختلف(علوم انسانی و غیر علوم انسانی) تفاوت معناداری وجود دارد؟    83
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری
5-1:مقدمه    85
5-2: بررسی توصیفی پژوهش    85
5-3: بررسی سوال های پژوهش    85
5-3-1: آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اجتماعی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    85
5-3-2:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فردی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    86
5-3-3:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد فرهنگی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی (متوسطه اول )از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    87
5-3-4:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد اقتصادی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    87
5-3-5:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارت های مورد نیاز بعد سیاسی تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان تفاوتی وجود دارد؟    88
5-3-6:آیا بین وضعیت موجود و مطلوب مهارتهای پنج گانه تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره راهنمایی(متوسطه اول) از دید معلمان با توجه به رشته تحصیلی آنها تفاوت وجود دارد؟    89
5-4: محدودیت ها و پیشنهادهای پژوهش (پژوهشی و کاربردی)    91
5-4-1: محدودیت ها    91
5-4-2: پیشنهادهای پژوهشی    91
5-4-3: پیشنهادهای کاربردی    92
ضمائم : جداول پرسشنامه    93
منابع فارسی    96