چکیده
معماران و طراحان شهري امروزه توجه ويژه اي به شناخت روانشناسانه رفتارهاي انسان دارند. زيرا اين گونه رفتارها با محيط كالبدي ارتباط تنگاتنگي دارد. آنچه روان شناسي محيطي را از ساير شاخه هاي روان شناسي مجزا مي سازد، همانا بررسي ارتباط رفتارهاي متكي بر روان شناختي فضاهاي طراحي شده پيوندي ناگسستني بين روان شناسان محيطي وآنها ايجاد كرده است. روان شناسان محيطي نيز خود را ملزم به پژوهش در رفتار انسان در محيط روزمره اش ساخته اند تا بتوانند تاثيرات محيط كالبدي را به گونه اي مستقيم ويا غير مستقيم بر رفتار انسان بررسي نمايند اين مقاله در پي يافتن بهترين پاسخ رواني و رفتاري براي كاربران مجموعه هايي است كه خود محيطي تنش زا و استرس زا به شمار مي آيند اين مقاله با روش توصيفي Bتفسيري برحسب قواعد كه متناسب با موضوع وبا نرم افزارهايي همچون جمع آوري اطالعات كتابخانه اي ،اينترنتي انجام شده است .
کلمات کلیدی : روانشناسی محیط ،معماری ،ماهیت ،کاهش استرس.
.۱مقدمه
در روان شناسي محيطي تاكيد بر اين موضوع است كه چگونه رفتار، احساسات و حس اعتماد انسان تحت تاثير محيط
فيزيكي قرار مي گيرد) مك اندور۷۸۳۱، ص)۲ارزيابي سطحي از سنت وفرهنگ هاي بومي موجب شده است ساخت وسازها
با اين مفاهيم تطبيق پيدا نكنند وحاصل واردات عوامل بيروني و استفاده از آنها در طراحي ها شوند. ونيازهاي روحي و رواني،
و اين موضوع اغلب در كشور هاي توسعه يافته ديده مي شود.) لنگ، ۷۸۳۱، ص .)۳
مابايد بتوانيم فضاهايي را متناسب با روحيات متنوع افراد طراحي كنيم كه باعث كاهش فشارواسترس شود مي بايست با
تمركز يافتن و درک ماهيت روانشناسي محيط و رسيدن به طراحي فضاهايي كه با كمك معماري آن فضاها ،كمك شاياني
۱
به كاهش استرس در فضاههاي پر استرس نمود . ادارک فرآيندي است كه در مركز هر گونه رفتار محيطي قرار مي گيرد، زيرا منبع تمام اطالعات محيطي است. ادارک چيزي مثل احساس كردن نيست، بلكه در نتيجة تصفية پردازش انجام شده به وسيلة فرد صورت مي گيرد) مك اندرو، ۷۸۳۱ ، ص .)۸۳ عواملي طراح را در طراحي زنده و بهتر ياري مي كند؛ از جمله توجه به معيارهاي زيست محيطي و معيارهاي معماي سبز و طراحي براساس حداقل مصرف انرژي ، بيشترين ذخيره و كمترين اتالف آن ، بيشترين تهوية طبيعي و آلودگي زدايي ، توسعه و توزيع بهينة فضاهاي سبز ) محوطه ،نماها، ايوان ها ، بام ها و فضاهاي مياني دروني ( و نور طبيعي . اين خصوصيات از ويژگي هاي معماري پايدار است
.۲ماهیت روانشناسی محیطی
روان شناسي محيطي زير مجموعه اي از علوم رفتاري است. علوم رفتاري عالوه بر روان شناسي شامل دانش هايي چون انسان شناسي ، جامعه شناسي وحتي علوم سياسي واقتصاد است.به اين دليل است كه تعدادي از پژوهش گران مطالعه انسان در محيط را در فالب الگوي مطالعه زيست محيط – رفتار و يا (EBS) بيشتر ترجيح مي دهند اما به هر حال، روان شناسي محيطي به عنوان شاخه اي از ورانشناسي كه معماران نيز سهم عمده اي در ارائه وتوسعه آن داشته اند به مطالعه رفتارهاي انسان در رابطه با سكونت گاه هايش مي پردازد ولذا در اين مقاله مي توان روان شناسي محيطي وعلوم رفتاري را به جاي يكديگر به كار برد. اين دانش نوين به نام هاي ديگري مانند ارتباط هاي انسان – محيط ، “جامعه شناسي محيطي و بوم شناسي انساني ” نيز شناخته مي شود .
بنا به نظر كريك روان شناسي محيطي مطالعه روان شناختي رفتار انسان به گونه اي مورد بررسي قرار مي دهد كه ارزش ها ، نگرش ها و احتياج هاي او مورد توجه قرار گيرد و به موضعاتي كه در تشريح رفتارهاي مردم نقش اساسي دارند مانند “
ادراک” ” شناخت” و ” رفتار فضايي ” به پردازد. لذا روان شناسي محيطي به مطالعه تجربه فردي وجمعي مردم از مكانها نيز كه از نوع رفتارهاي بنيادين انسان مي باشد، عالقه مند است.
ادارک محيطي ادارک انسان از محيط از محوري ترين مقوالت در روان شناسي محيطي است. ” ادارک محيطي” فرآيندي است كه از طريق آن انسان داده هاي الزم را براساس نيازش از محيط خود بر مي گزيند، ساخت يك “الگو “، يك ” آيت”
و يا يك ” پارادايم” كه بتواند انگيزه ها احتياجات انسان را متكي بر زمينه هاي مختلف موجود در معماري ، علوم اجتماعي ، روان شناسي ، وانسان شناسي در برگيرد وماهيتي چند دانشي وبين دانشي داشته باشد، مورد توجه آنها قرار گرفت. بنا به نظر
۲
” تاماس كون” نياز به الگوي جديد ويا پارادايم نوين هنگامي اوج مي گيرد كه الگوهاي قبلي قادر به تامين خواست ها وانديشه هاي علمي روز نيستند.طراحان به تجربه دريافته بودندكه طراحي براي ساخت محيطي همسازه با خواست هاي انسان در جوامع بزرگ وبا ساختي پيچيده مستلزم همگامي با دانش هايي است كه آنها را در رفع كاستي ها ياري مي سازد
