چکیده
این تحقیق با هدف بررسی عوامل
موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ،
خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه
اقتصادی –
اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید
دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .
این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه
برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و
دوم و سوم متوسطه نیشابور (15336 نفر) می باشند . حجم نمونه 375 نفر شد که 190 نفر
دانش آموز پسر و 185 نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر
بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای
و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و
تحلیل داده ها با استفاده از t-test و ضریب همبستگی
پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .
نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان
رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر
وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود
داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد . و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت
اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با
بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین
بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین
متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا
دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند .
فهرست
مطالب
عنوان صفحه
چکیده .............................................................................................................................................. 1
فصل اول : طرح تحقیق
1-1 مقدمه ...................................................................................................................................... 3
2-1 موضوع تحقیق
........................................................................................................................ 3
3-1 بیان مساله................................................................................................................................. 4
4-1 اهمیت و ضرورت تحقیق ........................................................................................................ 4
5-1 اهداف تحقیق .......................................................................................................................... 5
6-1 محدود زمانی و مکانی تحقیق.................................................................................................. 5
7-1پیشینه تحقیق............................................................................................................................. 5
1-7-1 تحقیقات داخلی .................................................................................................................. 5
2-7-1تحقیقات خارجی ................................................................................................................. 8
3-7-1 جمع بندی نتایج تحقیقات .................................................................................................... 10
8-1 تعاریف مربوط به هویت........................................................................................................... 11
9-1 موانع و تنگناهای تحقیق
.......................................................................................................... 14
فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ............................................................................................... 16
1-2 مقدمه ...................................................................................................................................... 17
2-2 مباحث نظری .......................................................................................................................... 17
1-2-2 دورکیم ................................................................................................................................ 17
2-2-2 پارسونز
................................................................................................................................. 18
3-2-2 ماکس وبر ............................................................................................................................. 20
4-2-2 کنش متقابل نمادی................................................................................................................ 22
5-2-2 کولی ..................................................................................................................................... 23
6-2-2 مید ........................................................................................................................................ 24
7-2-2 گافمن.................................................................................................................................... 26
8-2-2 نظریه هویت (بورک) ............................................................................................................. 27
عنوان صفحه
3-2 چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ...................................................................................... 30
4-2 پرسشهای تحقیق
.................................................................................................................... 31
5-2 فرضیات تحقیق
...................................................................................................................... 31
6-2 الگوی نظری و تحلیلی تحقیق.................................................................................................... 32
فصل سوم : روش تحقیق
.............................................................................................................. 34
1-3 مقدمه .................................................................................................................................... 35
2-3 نوع تحقیق.............................................................................................................................. 35
3-3 تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق................................................................................... 35
1-3-3 تعریف نظری متغیرهای تحقیق
.......................................................................................... 35
2-3-3 تعریف عملی متغیرهای تحقیق............................................................................................ 38
4-3 متغیرهای مستقل و وابسته ....................................................................................................... 42
5-3 شاخص سازی متغیر های تحقیق
............................................................................................. 43
1-5-3 شاخص سازی متغیرهای مستقل .......................................................................................... 43
2-5-3 شاخص سازی متغیرهای وابسته .......................................................................................... 45
6-3 قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ)
.................................................................................. 46
7-3 اعتبار تحقیق
............................................................................................................................. 47
8-3 جامعه آماری................................................................................................................................ 47
9-3 تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری....................................................................................... 48
1-9-3 تعیین حجم نمونه .................................................................................................................. 48
2-9-3 شیوه نمونه گیری ................................................................................................................... 49
10-3 واحد تحلیل.............................................................................................................................. 50
11-3 تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات .............................................................. 50
12-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات............................................................................................... 50
فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق...................................................................................... 51
1-4 مقدمه........................................................................................................................................ 52
2-4 توصیف دستاوردهای تحقیق
..................................................................................................... 52
1-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس ..................................................................... 52
عنوان صفحه
2-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی ........................................................ 53
3-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی....................................................... 53
4-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر...................................................... 54
5-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر...................................................... 54
6-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه
خانواده............................................. 55
7-2-4 بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان ......................................................................... 57
8-2-4 بررسی میزان تایید دیگران .................................................................................................... 58
9-2-4 بررسی میزان درونی کردن ارزشها ....................................................................................... 59
10-2-4 بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی ........................................................................ 60
11-2-4 بررسی میزان پایگاه اقتصادی - اجتماعی دانش آموزان ......................................................... 61
12-2-4 بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان ............................................................................ 62
13-2-4 بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان ..................................................................... 63
14-2-4 بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان ............................................................................... 64
15-2-4 بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان ....................................................................... 65
فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق................................................................................ 66
1-5 مقدمه........................................................................................................................................ 67
2-5 آزمون فرضیات......................................................................................................................... 67
1-2-5 آزمون فرضیه 1: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت
اجتماعی» دانش آموزان ..................... 67
1-1-2-5 آزمون فرضیه 1/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت
دینی» دانش آموزان ........................ 68
2-1-2-5آزمون فرضیه 2/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت
خانوادگی» دانش آموزان.................. 68
3-1-2-5 آزمون فرضیه 3/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت
ملی» دانش آموزان ......................... 69
2-2-5آزمون فرضیه 2 : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی»
و« هویت اجتماعی».... 69
1-2-2-5 آزمون فرضیه 1/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی-
اجتماعی» و «هویت دینی» ............. 70
2-2-2-5 آزمون فرضیه 2/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی-
اجتماعی» و «هویت خانوادگی» ..... 70
3-2-2-5 آزمون فرضیه 3/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی-
اجتماعی» و «هویت ملی» ............... 71
3-2-5 آزمون فرضیه 3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت
اجتماعی» ........................ 71
1-3-2-5 آزمون فرضیه 1/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود»
و «هویت دینی» ............................. 71
عنوان صفحه
2-3-2-5 آزمون فرضیه 2/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود»
و «هویت خانوادگی»...................... 72
3-3-2-5 آزمون فرضیه 3/3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و
«هویت ملی»................................
72
4-2-5 آزمون فرضیه 4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت
اجتماعی»................................. 73
1-4-2-5 آزمون فرضیه 1/4: بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و
«هویت دینی» ................................... 73
2-4-2-5 آزمون فرضیه 2/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و
«هویت ملی» ..................................... 74
3-4-2-5 آزمون فرضیه 3/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و
«هویت ملی» .................................... 74
5-2-5 آزمون فرضیه 5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها»
و «هویت اجتماعی» .................. 74
1-5-2-5 آزمون فرضیه 1/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن
ارزشها» و «هویت دینی» ....................... 75
2-5-2-5 آزمون فرضیه 2/5: بررسی رابطه بین «درونی کردن
ارزشها» و «هویت خانوادگی» ................ 75
3-5-2-5 آزمون فرضیه 3/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن
ارزشها» و «هویت ملی» ......................... 76
6-2-5 آزمون فرضیه 6 : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای
گروهی» و «هویت اجتماعی»........ 76
1-6-2-5 آزمون فرضیه 1/6: بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای
گروهی» و «هویت دینی»............. 77
2-6-2-5 آزمون فرضیه 2/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای
گروهی» و «هویت خانوادگی»..... 77
3-6-2-5 آزمون فرضیه 3/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای
گروهی» و «هویت ملی»............. 78
3-5 تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) .................................................................................. 78
1-3-5 تحلیل چند متغیری هویت دینی ........................................................................................... 78
2-3-5 تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی ....................................................................................... 80
3-3-5 تحلیل چند متغیری هویت ملی............................................................................................... 82
4-3-5 تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی..................................................................................... 84
4-5 تحليل مسير............................................................................................................................... 86
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها
.............................................................................................. 92
1-6 خلاصه تحقیق ............................................................................................................................ 93
2-6 جمع بندی و نتیجه گیری .......................................................................................................... 94
3-6 پیشنهادها..................................................................................................................................... 99
فهرست منابع و ماخذ
........................................................................................................................ 102
پیوست
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول1-3 ميزان
آلفاي كرانباخ ........................................................................................................ 47
جدول 2-3 ميزان
دانش آموزان در حال تحصيل در مقطع متوسطه نيشابوربه تفكيك جنس ،
رشته و پايه تحصيلي............................................................................................................................ 48
جدول 3-3 توزيع حجم
نمونه به تفكيك پايه تحصيلي و جنس......................................................... 49
جدول 4-3 توزيع حجم
نمونه به تفكيك جنس ، پايه و رشته تحصيلي............................................ 50
جدول 1-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب جنس ............................................................................. 52
جدول 2-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب پايه تحصيلي ................................................................... 53
جدول 3-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب رشته تحصيلي.................................................................. 53
جدول 4-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب تحصيلات پدر................................................................. 54
جدول 5-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب تحصيلات مادر................................................................ 55
جدول 6-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب درآمد ماهيانه خانواده...................................................... 56
جدول 7-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب ميزان رضايت از خود....................................................... 57
جدول 8-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب مورد تاييد ديگران بودن.................................................. 58
جدول 9-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب دروني كردن ارزشها ...................................................... 59
جدول10-4 توزيع دانش آموزان بر حسب هماهنگي ارزشهاي گروهي............................................ 60
جدول11-4 توزيع دانش آموزان بر حسب پايگاه اقتصادي اجتماعي.................................................. 61
جدول12-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ديني............................................................ 62
جدول13-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت خانوادگي.................................................... 63
جدول 14-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت ملي............................................................ 64
جدول15-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميز ان هويت اجتماعي..................................................... 65
جدول 1-5 آزمون
تفاوت ميانگين هويت اجتماعي بر حسب
جنس.................................................. 67
جدول 2-5 آزمون
تفاوت ميانگين هويت ديني بر حسب جنس ..................................................... 68
جدول 3-5 آزمون
تفاوت ميانگين هويت خانوادگي بر حسب جنس............................................... 68
جدول 4-5 آزمون
تفاوت ميانگين هويت ملي بر حسب جنس........................................................ 69
جدول 5-5 همبستگي
پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت
اجتماعي................................................. 69
جدول 6-5 همبستگي
پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت ديني...................................................... 70
عنوان
صفحه
جدول 7-5 همبستگي
پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت
خانوادگي.............................................. 70
جدول 8-5 همبستگي
پايگاه اقتصادي – اجتماعي با هويت ملي......................................................... 71
جدول 9-5 همبستگي
رضايت فرد از خود با هويت
اجتماعي............................................................ 71
جدول 10-5 همبستگي
رضايت فرد از خود با هويت ديني.................................................................. 72
جدول 11-5 همبستگي
رضايت فرد از خود با هويت خانوادگي........................................................... 72
جدول 12-5 همبستگي
رضايت فرد از خود با هويت ملي.................................................................. 73
جدول 13-5 همبستگي
مورد تائيد ديگران بودن با هويت
اجتماعي................................................... 73
جدول 14-5 همبستگي مورد تائيد ديگران بودن با هويت ديني............................................................ 73
جدول 15-5 همبستگي
مورد تائيد ديگران بودن با هويت خانوادگي................................................. 74
جدول 16-5 همبستگي
مورد تائيد ديگران بودن با هويت ملي.......................................................... 74
جدول 17-5 همبستگي
دروني كردن ارزشها با هويت
اجتماعي......................................................... 75
جدول 18-5 همبستگي
دروني كردن ارزشها با هويت ديني ............................................................... 75
جدول 19-5 همبستگي
دروني كردن ارزشها با هويت خانوادگي......................................................... 76
جدول 20-5 همبستگي
دروني كردن ارزشها با هويت ملي................................................................. 76
جدول 21-5 همبستگي
هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت اجتماعي............................................. 77
جدول 22-5 همبستگي
هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت ديني................................................... 77
جدول 23-5 همبستگي
هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت خانوادگي........................................... 78
جدول 24-5 همبستگي
هماهنگي ارزشهاي گروهي با هويت ملي...................................................... 78
جدول 25-5 عناصر
اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني هويت ديني.. 79
جدول 26-5 عناصر
متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت ديني در مرحله سوم.................... 79
جدول 27-5 عناصر
متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم........................................................... 80
جدول 28-5 عناصر
اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني
هويت خانوادگي ................................................................................................................................. 81
جدول 29-5 عناصر
متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت خانوادگي در مرحله سوم........... 81
جدول 30-5 عناصر
متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم.......................................................... 82
جدول 31-5 عناصر
اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني هويت ملي.... 83
عنوان
صفحه
جدول 32-5 عناصر
متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت ملي در مرحله جدول سوم.......... 83
جدول 33-5 عناصر
متغيرهاي خارج از معادله در مرحله سوم.......................................................... 84
جدول 34-5 عناصر
اصلي تحليل چندمتغيره به روش مرحله به مرحله براي پيش بيني
هويت اجتماعي...................................................................................................................................... 85
جدول 35-5 عناصر
متغيرهاي درون معادله براي پيش بيني هويت اجنماعي در مرحله چهارم........... 85
جدول 36-5 عناصر
متغيرهاي خارج از معادله در مرحله چهارم....................................................... 86
جدول 37-5 محاسبه
اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت ديني....................................... 88
جدول 38-5 محاسبه
اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت خانوادگي................................ 89
جدول 39-5 محاسبه
اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت ملي....................................... 90
جدول 40-5 محاسبه
اثر مستقيم و غير مستقيم عوامل موثر بر هويت اجتماعي................................ 91
فهرست اشكال
شكل 1-2 مدل نظام كنترل فرايند هويت
................................................................................................ 28
شكل 2-2 الگوي نظري
و تحليلي تحقيق
............................................................................................. 33
فهرست نمودارها
نمودار 1-2 رابطه چهار خرده نظام پارسونز (مدل سیبرنیتیک ) ......................................................... 20
نمودار 1-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان رضايت از خود......................................................... 57
نمودار 2-4 توزيع دانش آموزان بر حسب مورد تائيد ديگران
بودن...................................................... 58
نمودار 3-4 توزيع
دانش آموزان بر حسب دروني كردن ارزشها......................................................... 59
نمودار 4-4 توزيع دانش آموزان بر حسب هماهنگي ارزشهاي
گووهي............................................... 60
نمودار 5-4 توزيع دانش آموزان بر حسب پايگاه اقتصادي –
اجتماعي................................................ 61
نمودار 6-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت
ديني............................................................... 62
نمودار 7-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت خانوادگي....................................................... 63
نمودار 8-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت
ملي............................................................... 64
نمودار 9-4 توزيع دانش آموزان بر حسب ميزان هويت
اجتماعي......................................................... 65
نمودار1-5 تحليل مسير
هويت............................................................................................................ 87
