خود چيست؟
«خود عبارت است از: 1- مجموعه‌اي از افكار و احساسات فرد در مورد خويش، 2- روش ويژه پاسخ دادن فرد به محيطش (كيمبل ، 1990، ص 54)».
بنابراين خود دو بخش دارد: ما نسبت به محيط چطور احساس، فكر و رفتار مي‌كنيم و نيز در مورد خودمان، چطور فكر و احساس مي‌كنيم. چگونگي عمل، فكر و احساس ما تحت تأثیر تجارب قبلي و برخوردهاي فعلي ما است. خود، حداقل دو تركيب دهنده اصلي دارد، يك بخش ارزيابنده كه حالت فيزيكي و ذهني فرد را ارزش‌گذاری و سنجش مي‌نمايد، و يك بخش فعال كه سبك ويژه پاسخ دادن به وقايع محيطي را نشان مي‌دهد.
بسياري از روان شناسان اجتماعي معتقدند ما حس درهم پیچیده‌ای از خود را رشد مي‌دهيم كه بر چگونگي عمل و عکس‌العملمان در موقعيت‌هاي اجتماعي تأثیر مي‌گذارد (بركوتيز ، 1985، شلنكر ، 1985، به نقل از كيمبل، 1990). در ضمن مفهوم خود اشاره دارد به ارتباط مداومي كه بين شيوه رفتار فرد در محيط و چگونگي ارزيابي خودش وجود دارد. جنبه اول خود، خود به عنوان عامل و بازيگر است و جنبه دوم، خود به عنوان هدف مورد بررسي توسط خويش.
ديدگاه ويليام جيمز
مطالب فوق همان مفهوم من فاعلي و مفعولي جيمز را به ذهن مي‌آورد. جيمز نخستين كسي است كه در سال 1982 ميان مفهوم من و خود (خود شناخته شده از خود شناسنده) تفاوت مي‌گذارد. به عقيده وي، من (كه يك خود تجربي است) از من واقعي (اعضا، لباس، موضوع، منزل) و از من روحي (جنبه‌هایي از وجدان، آمادگي رواني، و نيز از من اجتماعي يا «خود» كه بر اثر شناخت ديگران پديد مي‌آيد، تشكيل يافته است ( روش بلا و نیون، 1370، ص64).
هر فرد بر اساس ارتباط و فاصله‌ای كه بين خود واقعي و خود آرمانی‌اش وجود دارد براي خويش حرمت و عزت قائل است. جيمز معتقد بود سطح خواسته‌ها نقش اساسي در تعيين اينكه ما خود را مطلوب تلقي مي‌كنيم يا نه بازي مي‌كند. سطح خواسته مربوط به اشيايي مي‌شود كه جزء مقوله «مال من» هستند. از طرفي به نظر مي‌رسد سطح خواسته مربوط به آرمان من است چون به اهداف فرد مرتبط است، اهدافي كه فرد مي‌خواهد به آنجا برسد تا از خود رضايت داشته باشد.
ديدگاه كنش متقابل نمادي جورج ميد
آنچه ما فكر مي‌كنيم يك انعكاس آیینه وار از گونه‌ای است كه ديگران ما را مي‌بينند. اين موضوع وقتي اهميت مي‌يابد كه كودك را كه در حال تشكيل و توسعه از خود است، در نظر آوريم.
در اين زمان، آنان دست به عملي مي‌زنند كه با خودپنداره يا تصور از خودشان، هماهنگ است و منتظر بازخورد افرادي مي‌شوند كه اين تصور از خود را در آن‌ها به وجود آورده‌اند (غالباً شخصيت‌هاي معتبري چون والدين، مربي و معلم) و چون به همان صورت اوليه بازخورد دريافت می‌کنند، همان طور كه قبلاً فكر مي‌كردند عمل نيز می‌کنند. مثلاً كودكي كه والدينش او را بي مهارت مي‌دانند از ترس انجام عملي اشتباه، در موقعيت بعدي نيز دچار بي مهارتي مي‌شود و بعد كودك به اين نتيجه مي‌رسد كه واقعاً بي مهارت است. اين فرايند را تحت عنوان «پيشگويي خودكامبخش » نامیده‌اند (پپ و مك هال، 1988، به نقل از فتحي آشتياني، 1374، ص 19).
ويژگي‌هاي خود پنداره
تعدادي از تحقيقات مثل (مارش ، 1989 بايرون و شولسون، 1998، به نقل از غلامي، 1384، ص 34) چند ويژگي مشترك براي خود پنداره ذكر کرده‌اند كه عبارت‌اند از:
1. خود پنداره سازمان‌یافته است. افراد اطلاعات زيادي را جمع و بر اساس آن‌ها ادراكات خود را مي‌سازند. براي رسيدن به يك تصوير كلي از خود، اطلاعات به طبقات جزئی‌تر سازمان داده مي‌شوند.
2. خود پنداره چند وجهي است. خود پنداره را نبايد ماهيتي منفرد و تنها فرض كرد، بلكه خود پنداره شامل چند حوزه مثل پذيرش اجتماعي، جذابيت فيزيكي، توانايي ورزشي و توانايي تحصيلي است. فراگيراني كه در زمينه توانايي تحصيلي، خود پنداره پاييني دارند مي‌توانند خود پنداره بالايي در توانايي فيزيكي يا روابط با هم‌سالان داشته باشند. به‌علاوه دانش آموزان خود پنداره‌هاي متفاوتي در انواع موضوعات خاص مدرسه‌ای دارند.
3. خود پنداره سلسله مراتبي است. ادراكات رفتار شخصي در سطح بالاتر، در حوزه ویژه‌ای از خود با هم ادغام شده (مثل انگليسي و رياضي كه عوامل تشكيل دهنده خود پنداره تحصیلی‌اند، در حالی که عوامل جسمي، اجتماعي و عاطفي يك خود پنداره غير تحصيلي را مي‌سازند) و سپس در سطح بعدي براي تشكيل خود پنداره كلي با هم مشاركت می‌کنند.
پیشینه پژوهش
نادی و سجادیان (1389) در پژوهشی تحت عنوان بررسی تحلیل مسیر رابطه بین ویژگی های شخصیتی و وابستگی به اینترنت با کیفیت زندگی کاربران کافی نت های شهر اصفهان، 300 نفر را با روش نمونه گیری خوشه‌ای- تصادفی چند مرحله ای مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که بین وابستگی به اینترنت و بعد کیفیت اجتماعی رابطه منفی و معناداری وجود داشت و از میان ویژگیهای شخصیتی ابعاد برون‌گرایی، وظیفه‌شناسی و خوشایندی با وابستگی به اینترنت اربطه منفی و معناداری به دست آمده است. به طور کلی بین ویزگی های شخصیتی و وابستگی به اینترنت با کیفیت زندگی رابطه وجود داشت.
در پژوهش دیگر نصر اصفهانی و اعتمادی (1391) عنوان بررسی رابطه ویژگیهای شخصيتی با هوش معنوی و کيفيت زنذگی در دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی، 100 دختر و 100 پسر دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی در سال تحصیلی 89 - 88 را مورد بررسی قرار دادند. یافته ها نشان داد که هوش معنوی و همچنین کیفیت زندگی با ابعاد شخصیتی برون‌گرایی، دلپذیر بودن، وجدان گرایی و تجربه پذیری رابطه مثبت معنادار و با روان نژندگرایی رابطه منفی معناداری داشت.از بین ویژگیهای شخصیتی سه ویژگی برون‌گرایی، دلپذیر بودن، روان نژندگرایی توانستند حدود 20 درصد از واریانس هوش معنوی را تبیین کنند. همچنین دو ویژگی روان نژندگرایی و وجدان گرایی نیزتوانستند حدود 41 درصد واریانس کیفیت زندگی را تبیین نمایند. همچنین روابط مشاهده شده بین کیفیت زندگی و ویژگیهای شخصیتی این مساله را نشان می‌دهد که افراد با کیفیت زندگی بالاتر می‌توانند روابط بین فردی سالم تر و موفق تری برقرار نموده و رضایت دیگران را جلب نمایند.
همچنین صفوی، صمدی و محمودی (1392) در پژوهشی با عنوان بررسی خود پنداره و ارتباط آن با کیفیت زندگی مبتلایان دیابت نوع دو، 280 بیمار مبتلا به دیابت نوع دو مراجعه کننده به درمانگاه دیابت بیمارستان امام خمینی (ره) شهر اردبیل به روش تصادفی ساده را مور بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که بیشتر بیماران سطح خودپنداره (98 نفر، 5/34%)، کیفیت زندگی (123 نفر، 9/43%) پایینی داشتند. نتایج حاصل از آزمون کای دو (0.001 P =) و ضریب همبستگی پیرسون (0.91=r) نشان داد که بین خودپنداره و کیفیت زندگی مبتلایان به دیابت نوع دو ارتباط آماري معنی داري وجود دارد. با توجه به یافته هاي حاصل از این مطالعه، خودپنداره و کیفیت زندگی ارتباط مستقیمی دارند.
فهرست مطالب ادبیات نظری و فصل دوم خودپنداری (فصل 2 پایان نامه) به صورت زیر می باشد:
خودپنداره
خود چيست؟
2- 2- 2- 2- ديدگاه ويليام جيمز
2- 2- 2- 3- ديدگاه كنش متقابل نمادي جورج ميد
2- 2- 2- 4- ديدگاه پديدار شناختي سوزآن‌هارتر
2- 2- 2- 5- ديدگاه رفتار به عنوان منبع خود ـ فهمي، دارلي بم
2- 2- 2- 6- ديدگاه شناختي ـ اجتماعي در زمينه خود
2- 2- 2- 7- تاريخچه خودپنداره
2- 2- 2- 8- تعريف خودپنداره
2- 2- 2- 9- خود پنداره به عنوان يك وضعيت مركزي
2- 2- 2- 10- ريشه‌هاي خود پنداره
الف: رشد فيزيكي و تحول
ب: ميزان رشد و بلوغ
ج: تعامل اجتماعي
د: تجارب محيط آموزشي
2- 2- 2- 11- ويژگي‌هاي خود پنداره
1. خود پنداره سازمان‌یافته
2. خود پنداره چند وجهي
3. خود پنداره سلسله مراتبي
4. خود پنداره عمومي سلسله مراتبي
2- 3- پیشینه پژوهش
2- 3- 1- پیشینه داخلی
2- 3- 2- پیشینه خارجی
منابع فارسی
منابع لاتین
