بررسی پیش بینی سازگاری زناشویی توسط رضایت جنسی و باورهای ارتباطی ناکارآمد زوجین در معتادین تحت درمان

قسمتهایی کوتاه از متن:

چکیده
 هدف از این پژوهش بررسی اثر پیش بینی کننده باورهای ارتباطی ناکارآمد و رضایت جنسی بر سازگاری زناشویی در افراد تحت درمان با متادون، اثر پیش بینی کننده مدت زمان مصرف و مدت زمان درمان با متادون بر باورهای ارتباطی ناکارآمد، رضایت جنسی و سازگاری زناشویی، و همچنین مقایسه گروه درمان نشده با افراد دارای حداقل 6 ماه درمان نگهدارنده در متغیرهای فوق بود.
جامعه آماری شامل معتادان مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شیراز و همسران آن ها در سال 1392 بود که از میان آن ها افراد نمونه، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. 74 معتاد مراجعه کننده به این مراکز به اتفاق همسرانشان در مطالعه شرکت کردند. روش جمع-آوری داده ها، از طریق پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپنیر، رضایت جنسی لارسون و باورهای ارتباطی ناکارآمد بود. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 21 و آزمون t و رگرسیون انجام شد. میانگین سنی معتادان دریافت کننده متادون 45 سال بود. میانگین مدت مصرف مواد و مدت درمان آن ها به ترتیب 17 و 2 سال بود. کمترین و بیشترین میزان مدت تأهل افراد به ترتیب 3 و 38 سال بود.
یافته ها حاکی از این بود که مدت زمان مصرف مواد، سازگاری زناشویی را به صورت منفی پیش بینی می کند؛ مدت زمان درمان اعتیاد فرد باورهای ارتباطی ناکارآمد همسر فرد را به صورت منفی پیش بینی می کند؛ باورهای ارتباطی ناکارآمد همسر فرد، در گروه سوءمصرف کننده مواد (متقاضی ترک) بیشتر از افراد دارای درمان نگهدارنده می باشد؛ نقش باورهای ارتباطی ناکارآمد در پیش بینی رضایت زناشویی فرد منفی است؛ همچنین نقش رضایت جنسی فرد در پیش بینی رضایت زناشویی همسر مثبت و نقش باورهای ارتباطی ناکارآمد فرد در پیش بینی رضایت زناشویی همسر منفی است.
کیفیت زندگی زناشویی در معتادان ضعف های بسیاری دارد که اکثر آن ها در اثر باورهای غلط همسران و همچنین عدم رضایت کافی از رابطه جنسی می باشد. بنابراین برگزاری کلاس-های بلندمدت در زمینه آموزش شیوه های ارتباطی در همسران و نیز به کارگیری روش های ویژه  برای اصلاح خطاهای شناختی ضرورت پیدا می کند. همچنین کیفیت روابط جنسی و عوامل تأثیر گزار بر آن در معتادان با افراد عادی متفاوت است که نیازمند بررسی دقیق تر در این زمینه می باشد.

مقدمه
اعتیاد  یکی از بزرگترین معضلات و مشکلات جوامع بشری از دیرباز تاکنون بوده است که از جنبه های مختلف رفتاری، اجتماعی، اقتصادی بر زندگی افراد تأثیر منفی می گذارد و مهم تر از همه با تأثیر بر ابعاد مختلف سلامت جسمی، مشکلات فراوانی را برای فرد، خانواده و جامعه به وجود می آورد. کمتر پدیده ای را می توان یافت که همانند اعتیاد به طریقی خاموش و تدریجی، تخریبی چنین شگرف بر حیات یک جامعه داشته باشد. همواره محققان در پی کشف تأثیر مصرف موادی چون سیگار، هروئین، الکل، حشیش و ... بر ابعاد مختلف سلامتی انسان بوده اند.
مصرف مواد مخدر سابقه ای طولانی دارد و از زمان باستان به اشکال خاص و تحت دلایل گوناگون وجود داشته است. اما «اعتیاد به مواد مخدر» به مثابه وضعیتی خاص، پدیده نسبتاً جدیدی است که از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی شناخته شده است (لوین ، 1979).
سوءمصرف مواد  و اعتیاد –که به حق در میان مردم به بلای خانمان سوز شهرت یافته است- پدیده ای است که ماحصل تعامل عوامل متعدد می باشد. تمامی صاحب نظران و متخصصان حوزه اعتیاد بر این امر اتفاق نظر دارند که سوءمصرف مواد را نمی توان صرفاً مشکلی جسمانی، روانی یا اجتماعی دانست و پیدایش آن را بایستی نتیجه تعامل چندین مشکل دانست (مؤسسه ملی سوء مصرف مواد ، 2007؛ به نقل از اکبری زردخانه و جوادی، 1388). یکی از مفاهیم روانی- اجتماعی که در بروز اعتیاد باید به آن توجه داشت، نهادها و شبکه روابط متقابل فرد معتاد است. از مهم ترین نهادها در پدیده اعتیاد، خانواده است (اکبری زردخانه و جوادی، 1388).
یکی از مهمترین عوامل در سوءمصرف و همچنین پرهیز از مواد مخدر، خانواده و نحوه عملکرد آن می باشد. پژوهش ها نشان داده اند که مشکلات در عملکرد خانواده با رفتار ضد اجتماعی، پرخاشگری و اعتیاد ارتباط دارد. در مجموع، رابطه بین اختلال در عملکرد خانواده و اعتیاد معنادار است (قمری، 1390). بسیاری از تعارضات خانوادگی موجب روی آوردن به مصرف مواد و به صورت متقابل مصرف مواد موجب دامن زدن به آن ها می شود. از جمله می توان به مشکلات و اختلال ها در برقراری رابطه جنسی با همسر اشاره کرد که پژوهش های پیشین اهمیت این بعد از روابط خانواده و تأثیر آن بر افزایش تعارضات و کاهش سازگاری زناشویی  را نشان داده اند.
همچنین می توان برای مسائل و مشکلات جنسی و زناشویی اثری متقابل بر روی پدیده ی اعتیاد درنظر گرفت به طوری  که دلایل گوناگونی برای گرایش به مصرف مواد ذکر شده است: برخی از افراد در پی پذیرفته شدن در جامعه هستند و بعضی دیگر بدین وسیله سعی می کنند خود را رشدیافته تر نشان دهند (جسور ، 1984). پژوهش های پیشین از جمله زینالی، وحدت و حامدنیا (1386) در بررسی زمینه های روی آوردن به مواد مخدر دلایل مختلفی مانند ناراحتی عصبی و روانی، دردهای جسمی، مشکلات جنسی و ... را دروازه های ورود به مواد مخدر معرفی می کنند. همچنین تحقیقات نشان می دهد که طردشدگی و فقدان رابطه گرم و عاطفی در بین خانواده های معتادین بسیار بالاست (املکام و هیرس ، 1988). دفتر مطالعات و پژوهش های ستاد مبارزه با مواد مخدر (1379) در بررسی مشخصات دموگرافیک معتادان، احساس عدم کفایت و ناتوانی، جدایی و طرد شدن را جزء مهمترین علل گرایش به مصرف مواد مخدر معرفی کرده است.
در بررسی رابطه بین مصرف مواد مخدر و مشکلات روانی، اجتماعی و رفتاری تحقیقات زیادی صورت گرفته است. در سطح روان پریش گرایی (گوسوپ ، 1978، به نقل از آیزنک ، 1997) و روان رنجورخویی نظام شخصیتی آیزنک (ویجرز ، ویسبک ، وودرز ، کلر ، میشل  و بونینگ ، 2003) در معتادان به مواد مخدر و افراد عادی تفاوت معنادار وجود دارد. به طوریکه سطح آن ها در معتادان به مواد مخدر بالاتر است. مصرف داروهایی چون هروئین، کوکائین، آمفتامین، الکل و نیکوتین موجب آزادسازی دوپامین در مسیرهای عصبی می شوند (میچل و همکاران، 1989، به نقل از آزاد فلاح، 1379). بنابراین می توان فرض کرد که آزادسازی دوپامین در مسیرهای عصبی نظام فعال سازی، ارتباط نزدیکی با حالت های هیجانی ناشی از مصرف این داروها دارد (آجیل چی، نادری و قائمی، 1389). بنابراین با توجه به فعالیت و حساسیت بیشتر نظام فعال ساز رفتاری و ضعف نظام بازداری رفتاری در افراد مصرف کننده مواد رفتارهای مهارنشده فرد را افزایش می دهد که شامل رفتارهای جنسی نیز می شود که در اکثر موارد ناخشنودی شریک جنسی را به همراه دارد.
یکی از متغیرهای بسیار مؤثر و مهم در رضایت جنسی ، کیفیت و چگونگی ارتباط زوجین با یکدیگر است. پژوهش های متعدد، ارتباط معنی دار بین رضایت جنسی و رضایت از تعاملات و ارتباطات زناشویی را به اثبات رسانده است (بانمن و واجل ، 1985؛ آکر، 1992؛ داک و بارنس ، 1994؛ سیمون و گاگنوس ، 2000؛ ویلیام و ساندرا ، 2005؛ کولاتا، 2006؛ متز ، 2007 به نقل از الیوت و آمبرسون ، 2008). بارینتوس  (2006) معتقد است که از میزان رضایت جنسی زوجین می توان به عنوان وسیله اندازه گیری تعاملات آنان استفاده نمود. بسیاری از مطالعات نشان می دهد که زوج ها، بالقوه و پنهانی تعارضاتی پیرامون مسائل جنسی دارند اما آن را به عنوان یک راز تلقی کرده و از بیان آن اجتناب می نمایند (اسپوتن ، 1996؛ لارسون ، 1998؛ سیمون و گاگنوس؛ 2000؛ متز، 2005؛ به نقل از کرو ، 2007).
همچنین اگر همسران نیازهای خود را مطرح نکنند و یا در ارتباط با یکدیگر به نیازهای هم پی نبرند و به راه حل مثبتی جهت دستیابی به نیازهایشان نرسند؛ استرس، ناکامی، سرخوردگی، خشم و درنهایت دل زدگی بروز پیدا می کند (جاکوبسن ، والدرون  و مور ،1980). بنابراین یکی دیگر از عوامل بسیار مهم در داشتن خشنودی زناشویی شیوه ی برداشت و تفکرات منطقی همسران درمورد روابط فی مابین است.
مراحل ترک اعتیاد را می توان به چهار مرحله که پیش از قصد ، مرحله قصد ، اقدام  و نگهداری  تقسیم بندی نمود و در برخی مطالعات مراحل ترک، پنج مرحله ای در نظر گرفته شده است (توکلی قوچانی، آرمات، مرتضوی، 1381). در پژوهش های پیشین علل و عوامل زیادی برای اقدام به ترک معتادان شناسایی شده است که باعث می شود فرد از هر مرحله به مرحله بعد وارد شود و همچنین ورود به هر مرحله و ادامه درمان باعث تغییرات در زمینه های مختلف اقتصادی، خانوادگی، اجتماعی و فردی طبقه بندی شده است.
مراکز درمان با متادون یکی از انواع درمان هایی است که به منظور کمک به بیماران و کاستن از مشکلات بهداشتی اجتماعی آن ها توصیه می گردد. این مراکز به طور مستقیم و غیرمستقیم روی پیش آگهی اعتیاد تأثیر می گذارد. متادون یک ماده صنعتی است که خواص فیزیولوژیک و ضددرد مشابه تریاک دارد اما نشئه آور به حساب نمی آید و کنارگذاشتن مصرف آن هم از تریاک و هروئین آسانتر است. در درمان با متادون این ماده به شکل خوراکی و به صورت کنترل شده در مراکز خاص به بیماران تحویل می گردد (فرهادی نسب و مانی کاشانی، 1387).
در این پژوهش در پی آنیم که دریابیم درمان نگهدارنده متادون چه تغییراتی در رفتار معتادان و همسران آن ها در رابطه با متغیرهای فوق ایجاد خواهد کرد. چرا که امروزه درمان نگهدارنده با آگونیست های مواد افیونی درمان اصلی وابستگی در بسیاری از کشورهای جهان است (مناجاتی، 1382).
متادون به مجموعه مواد افیونی تعلق دارد و اکثراً برای معالجه وابستگی به سایر مواد افیونی مثل هروئین، کدئین و مرفین به کار می رود. متادون یک ماده افیونی مصنوعی است؛ یعنی از مواد شیمیایی و در آزمایشگاه تولید می شود (تقوی، 1383). متادون درمانی، روشی است که در درازمدت جواب می دهد. طول درمان نوسان داشته و بین 1 تا 20 سال یا بیشتر متغیر است. این درمان ممتد با دوز مناسب، از لحاظ طبی ایمن بوده و مؤثرترین درمان فعلی جهت وابستگی به مواد افیونی محسوب می شود (تقوی، 1383).
ارزیابی درمان نگهدارنده متادون (MMT) بسیاری از معتادان، به خصوص مصرف کنندگان هروئین قادر نیستند علی رغم درمان های مختلف به وضعیت پرهیز مداوم دست یابند و در صورت نبود درمانی محافظت کننده، به حیاتی ادامه خواهند داد که تا آخر عمر، تنها حول محور تهیه و مصرف مواد دور می زند. تاکنون MMT موفق ترین رویکرد در درمان اعتیاد شناخته شده است و موجب کاهش مصرف مواد مخدر، کاهش رفتارهای جنایی و میزان بازداشت قانونی، کاهش مرگ و میر و افزایش کارکرد شغلی، کاهش ابتلا به ایدز و هپاتیت و سایر بیماری های عفونی مثل سلِ مقاوم به چند دارو می شود (50 درصد از معتادان تزریقی نیویورک HIV مثبت و ناقل ویروس ایدز هستند ولی در میان کسانی که از سال 1978، یعنی درست سه سال قبل از پیدایش ایدز، تحت درمان های MMT بوده اند، این درصد تقریباً صفر بوده است). افراد تحت درمان MMT حتی اگر ناقل ویروس ایدز نیز باشند، احتمال ابتلای دیگران از طریق آنان بسیار پایین است (عزیزی، 1381).
به این ترتیب، پژوهشگر در این تحقیق به دنبال تحقق این هدف مهم است که تعیین کند سهم هریک از عوامل رضایت جنسی و باورهای ارتباطی در پیش بینی میزان سازگاری زناشویی در افراد معتاد تحت درمان با متادون چقدر است.

فهرست مطالب پیش‌بینی سازگاری زناشویی توسط رضایت جنسی و باورهای ارتباطی ناکارآمد زوجین در معتادین تحت درمان با متادون به شرح زیر می باشد:

فصل اول - کلیات تحقیق  
-1-1    مقدمه  
-2-1    بیان مسئله  
-3-1    اهمیت و ضرورت پژوهش   
-4-1    اهداف پژوهش   
-5-1    سؤالات پژوهش   
-6-1    تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه  
فصل دوم  - پیشینه تحقیق   
2-1- مروری بر تاریخچه ی سوءمصرف مواد   
2-2- تعاریف و مفاهیم اعتیاد   
2-3- انواع مواد مخدر و اثرات جسمی و روانی آنها   
2-4- روش های مصرف مواد اعتیادآور   
2-5- مشکلات ناشی از اعتیاد به مواد مخدر   
2-5-1- مشکلات جسمی   
2-5-2- مشکلات روانی   
2-5-3- مشکلات اجتماعی   
2-6- سوابق روانی و صفات خلقی معتادان   
2-7- اشکال درمان سوءمصرف مواد   
2-7-1- روش های دارویی  
2-7-2-    روش های غیردارویی   
2-8- درمان دارویی اعتیاد به مواد مخدر   
2-8-1- سم زدایی   
2-8-2- درمان نگهدارنده   
2-9- باورهای ارتباطی ناکارآمد   
2-10- پیشینه نظری   
2-10-1- عوامل مؤثر بر سازگاری و ناسازگاری زناشویی  
2-10-2- نظریه مبادله در خصوص کیفیت رابطه   
2-10-3- پیش آیندها و سبک های ارتباط زناشویی نگهدارنده اعتیاد   
2-11- پیشینه پژوهشی   
2-12- فرضیه های پژوهش   
فصل سوم - روش تحقیق   
3-1- جامعه، نمونه و روش نمونهگیری   
3-2- ابزار تحقیق   
3-2-1- مقیاس باورهای ارتباطی ناکارآمد (RBI)   
3-2-2- پرسشنامه رضایت جنسی لارسون   
3-2-3- پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپنیر فرم اصلاح شده (RDAS)   
3-3- طرح تحقیق   
3-4- روش اجرا   
3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات  
فصل چهارم  - یافته‌ها و نتایج   
4-1- نتایج مربوط به سؤالات پژوهش   
4-2- نتایج مربوط به فرضیات پژوهش   
فصل پنجم   - بحث و نتیجه‌گیری   
5-1- تبیین یافته ها   
5-2- تلویحات ضمنی برای درمانگران   
5-3- محدودیت ها   
5-4- پیشنهادها   
منابع   
منابع فارسی   
منابع انگلیسی