تحقیق حاضر با عنوان بررسي ویژگی های آموزش صلح در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی از دیدگاه کارشناسان و معلمان از سری تحقیق های رشته روانشناسی
میباشد. این تحقیق با گرایش برنامه ریزی درسی در 131 صفحه با فرمت Word
(قابل ویرایش) در مقطع کارشناسی ارشد نگارش شده است و همچنین این تحقیق آماده چاپ و پرینت جهت
استفاده دانشجویان می باشد.قسمتهایی کوتاه از متن:
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های آموزش صلح در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان انجام شد. روش پژوهش توصیفی از نوع زمینه یابی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمین دوره ابتدایی منطقه 2 شهر تهران بود. که بر این اساس با استفاده از فرمول کوکران 250 نفر از معلمین دوره ابتدایی و 16 نفر صاحب نظران برنامه ریزی درسی و دبستان به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 84/. محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، میانه، مد و انحراف معیار) و همچنین از روش های آمار استنباطی (آزمون t برای گروه های مستقل و تحلیل واریانس یک راهه) استفاده شد که نتایج پژوهش نشان داد؛ اگر چه دیدگاه معلمان و کارشناسان بر اساس ویژگی های جمعیت شناختی در ارتباط با برخی مؤلفه ها تفاوت معناداری با یکدیگر دارد؛ اما به طور کلی میزان استفاده از تمامی مؤلفه های آموزش صلح در برنامه ی درسی از دیدگاه معلمان پایین تر از حد متوسط ارزیابی شده است. کارشناسان نیز مؤلفه های «آگاهی از صلح و روش های حصول به آن»، «احترام به تمامی اشکال حیات و زندگی» و «احساس همدردی در سطح ملی و بین المللی» کمتر از حد متوسط و مؤلفه های «مشارکت، همکاری و تشریک مساعی»، «مسئولیت پذیری در برابر اعمال شخصی و اجتماعی» و «حل مسالمت آمیز اختلافات» متوسط و متوسط به بالا ارزیابی کرده اند. همچنین بین دیدگاه معلمان و کارشناسان فقط در مورد مؤلفه های «همکاری و تشریک مساعی» و «احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات» تفاوت معناداری وجود دارد.
مقدمه
عصر کنونی، عصر پیچیدگی و تحول است. تحولات پر بعد و چندلایه در نظام جامعه ی جهانی محیط های آموزشی را تحت تأثیر قرار داده است؛ از این رو نظام های آموزشی و در رأس آن مدارس بازنگری در برنامه ی درسی به عنوان یک اصل بنیادی را موردتوجه قرار داده اند (ژان ، 2013). بر این اساس برنامه ریزان درسی جنبش آموزش صلح در برنامه ی درسی را مورد توجه قرار داده اند (پاجی ، 2011). در واقع صلح پیش شرط عمده ی تداوم حیات زندگی انسانی نسل ها و ملیت هاست، یعنی نوع بقا بشر به عنوان یک کل، اکنون به حفظ صلح و بهتر بگوییم ایجاد صلح وابسته است و ضروری است که آموزش، هم شرایط و لوازم بروز جنگ و خشونت را نشان دهد و هم راه هایی که باعث تعدیل این وضعیت و حتی غلبه بر آن و ایجاد تفاهم بین ملت ها و گروه های انسانی می شود را مطرح کند (بایر و استانلی ، 2003).
آموزش صلح به عنوان سازوکاری به منظور ایجاد تعهد و تشویق به صلح، بالا بردن اعتماد به نفس به عنوان یک عامل فردی صلح، آگاهی دادن فراگیران به عواقب جنگ و بی عدالتی اجتماعی، آموزش در جهت ایجاد ساختارهای اجتماعی صلح آمیز و عادلانه و تشویق فراگیر به عشق و دوستی با جهان به منظور ایجاد آینده ای صلح آمیز مورد استفاده قرار می گیرد (کستر ، 2012). تغییرات اجتماعی یا آموزش صلح در برگیرنده ارتقا ظرفیت فردی در مواقع مواجه شدن با گفتارهای جمعی درون گروهی و ظهورش در روابط فرهنگی و ساختارهای گروهی و میان-گروهی است (سالامون ، 2007).
آموزش صلح یک ضرورت فوری است نه تنها به این دلیل که در حال حاضر فرآیندهای جهانی دچار تضاد عمیق است، بلکه باید پذیرفت؛ امروزه جنگ به عنوان یک واقعیت زندگی است در هر زمان اتفاق می افتد با توجه به برخورد منافع، ایده ها، جهت گیری های سیاسی، سیستم اقتصادی، و ...، خشونت اغلب به عنوان راهی برای حل و فصل تعارض استفاده می شود. با این حال، پایان دادن جنگ از طریق خشونت به طور بالقوه باعث ایجاد ناامنی و اثراتی مخربی می-شود. بنابراین، ضرورت آموزش صلح از دوران کودکی به عنوان زیربنای شکل گیری جهان آینده ضرورت می یابد (دانش ، 2009). اعتقاد بر این است که آموزش و پرورش رسمی یک مکانیزم مناسب و سیستمی منسجم که دارای رهبری و مدیریت سازمان یافته می باشد؛ می تواند زمینه ساز آموزش و پروش صلح شود. این آموزش دارای هدف، محتوا، فرآیند و ارزشیابی مشخص می باشد (برابک ، 2006). از این رو با تغییرات روزافزون در وضعیت سیاسی، اجتماعی و آموزشی بسیاری از جوامع، موضوع چالش برانگیزی به نام آموزش صلح مطرح شده است. بنابراین لازم است برنامه ای جامع و مدون در زمینه آموزش صلح و مؤلفه های آن طراحی و اجرا شود. این موضوع تنها به متخصصان حوزه ی علوم تربیتی و انسانی مربوط نمی شود بلکه سیاست بازان و برنامه ریزان را به فکر فرو برده است.
از این رو با وجود توسعه کمی و کیفی آموزش ها در دوره ابتدایی به موضوع صلح توجه کافی نشده است. علت این امر از یک سو فقدان برنامه درسی تحت عنوان آموزش صلح یا عناوین مشابه می باشد و از سوی دیگر مطالعه مستقلی در خصوص مفاهیم و مضامینی که بتواند در زمین صلح به کودکان و نوجوانان ایرانی آموزش داده شود در دسترس نمی باشد. از این رو با توجه به این که آموزش صلح نتوانسته در برنامه ی درسی جایگاه واقعی خود را پیدا کند؛ پژوهش حاضر به بررسی ویژگی ها و مؤلفه های آموزش صلح در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی می-پردازد.
بیان مسئله
امروزه فرآیند جهانی شدن با شتاب روزافزون در حال عبور از مرزهای سیاسی، محدوده های فرهنگی، خانوادگی و فردی است و در واقع کلیه ی شئون زندگی افراد را تحت تأثیر خود قرار داده است. دو جنگ جهانی و آثار به جا مانده از آن، رشد سیستم های تسلیحاتی اتمی، ظهور جوامع فراصنعتی- امپریالیستی و تعارض میان آن ها، واقعه ی یازده سپتامبر و تخریب های زیست محیطی در سطح بین المللی نشان داده است که مردم عادی و حتی ساکنین نقاط دور افتاده از آثار شوم این تغییرات و رخدادها مصون نبوده و مجموعه ی این وقایع، جهان را با مشکلات و معضلات جدیدی روبرو ساخته است (فتحی واجارگاه و اسلامی، 1387). بدیهی است در چنین وضعیتی معضلاتی همچون بی عدالتی، تبعیض، ناامنی، پوچی، بی طرفی و... زندگی انسان را بیش از پیش تهدید خواهد کرد. در واقع زندگی همراه با ترس و به دور از امنیت چه در محیط داخلی کشورها و چه از ناحیه ی برون مرزی نوعی بی ثباتی ایجاد کرده است که آرامش زندگی انسانی افراد را با مشکل روبرو نموده است.
به منظور پایان دادن به خشونت، ظلم و ستم، تبعیض و بی عدالتی در جنبه های مختلف زندگی افراد و جوامع می بایست به دنبال تحقق معنا، ماهیت و ارزش های صلح باشیم. تحقق این ارزش ها منوط به ایجاد زمینه های آموزش صلح در سطح مدارس می باشد. ترویج این گفتمان در مدارس و در بین دانش آموزان منجر به احترام متقابل، اشتیاق برای کمک به همنوع، توانایی مذاکره و برقراری ارتباطات با استفاده از احساسات، عقل و منطق می شود. همه ی این ها را می-توان در چارچوب رسمی مدرسه و کلاس درس آموخت (دانش، 2008). از این روسازمان ملل به عنوان راهکاری پیشگیرانه، دهه ی 2010-2000 را دهه ی بین المللی فرهنگ صلح و عدم خشونت نامیده است و در این زمینه سازمان یونسکو اهمیت ترویج فرهنگ صلح را این گونه معرفی نموده است : « آموزش فرهنگ صلح منجر به پرورش و ترویج اعتقادات و اقداماتی خواهد شد که مردم هر کشور باید متناسب با ساختارهای ویژه ی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود به آن عمل کند. عامل اصلی تحکیم این فرهنگ در جامعه تبدیل رقابت های خشونت آمیز به همکاری های مبتنی بر ارزش ها و اهداف مشترک است.» (یونیسف ، 2011). صلح، نتیجه و ادامه ی یک نظام شهروندی و مردم سالار چند جانبی و چندگرایی الهام گرفته از حقوق بشر است که به سوی توسعه و گسترش مداوم و دراز مدت سوق داده می شود. مردم سالاری، بهترین پشتیبان بین المللی و ملی صلح است، زیرا تعارض ها را در چهارچوب یک تشکیلات سازمانی به منظور برخورداری از پویایی اجتماعی و پیشرفت های مشترک، جهت می بخشد ( ادیب نیا، 1389).
با توجه به این وضعیت، برنامه ی آموزش صلح به مثابه ی یک نیاز قدیمی، اما با ماهیت و محتوای پیچیده تر می بایست به عنوان راهنمای عمل در فرآیند تعلیم و تربیت فراگیران به منظور توسعه ی دانش، نگرش و رفتارهای ارزش مداری که مدیریت تعارض ها را به دور از خشونت منجر می شود؛ مورد استفاده قرار گیرد (هریس و سینوت ، 2007). البته آموزش به تنهایی راهگشا نمی باشد و فقط می تواند نقش اساسی در تحول فهم جامعه ی جهانی داشته باشد، ولی با طراحی یک محتوای آموزشی مناسب می توان دستیابی به یک زندگی متعادل سازگار با حقوق بشر را مهیا ساخت و نسبت به چالش هایی که توسط جهانی شدن و فن آوری های جدید و پدیده های مربوط به آن ایجاد شده است، واکنش مناسب نشان داد.
تا وقتی تعارض، درگیری و جنگ به عنوان قانون طبیعی زندگی است و تا زمانی که کودکان و نوجوانان قربانیان بی دفاع منازعات هستند، آموزش صلح به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر می باشد. آموزش صلح در مدارس روشی به منظور پرورش مهارت های فردی و میان فردی فراگیران است که آن ها را تشویق می کند با ابتکار و خلاقیت راه هایی مناسب و معقول برای سازش با محیط زیست خود به کار گیرند. بنابراین آموزش صلح واقعیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ملت ها می باشد که جزییات آن در قالب برنامه ی درسی صلح محور تدوین می یابد (ماتسورا ، 2012).
به رغم آنکه موضوع آموزش صلح به اندازه ی آموزش ریاضیات ، فیزیک و شیمی اهمیت دارد، نظام های برنامه ریزی درسی در کشورهای جهان به ندرت برنامه درسی مستقلی با عنوان برنامه ی درسی صلح محور تدوین و اجرا کرده اند. هم اکنون موضوع صلح و امنیت بیشتر در قالب برنامه ی درسی مطالعات اجتماعی یا تاریخی و به صورت های پراکنده و ناکافی ارائه می شود. امروزه حداقل آموزش هایی نیز که درمورد حقوق و وظایف شهروندی ، درک حقوق بشر و احترام به دموکراسی در مدارس ارائه می شود ، به شیوه ی سنتی و انتقال یک طرفه ی اطلاعات است ؛ به این سبب ، برنامه درسی اغلب مبتنی بر گفتگو، نقد و استدلال نیست. برای نمونه"آموزش دموکراسی به یادگیری دانش منجر نمی شود ؛ بلکه باید آن را از راههای دیگری ترویج کرد. مثلا باید کودکان را وارد بحث هایی کرد که اهمیت روزمره دارند و آن ها را واداشت استدلال های خود را عرضه کنند و نظریات دیگران گوش فرا بسپارند و در تصمیمات جمعی درمورد موضوعاتی که برچگونگی اوضاع مدرسه تاثیر می گذارد ، شرکت جویند."(بیتهام،1384:148).
بنابراین با توجه به نقش ویژه ی « آموزش صلح» در جریان تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان در فرآیند جهانی شدن، لازم است که معلمان، کارشناسان آموزشی، متخصصین برنامه ی درسی و همه ی افراد و عوامل تأثیر گذار بر آموزش به این مهم توجه نمایند و با فراهم کردن بستر و زمینه های لازم این مهم را تحقق بخشند. روشن است هرگونه کاستی و سهل انگاری در این زمینه ضررهای جبران ناپذیری را برای نسل آینده به همراه خواهد داشت که امر زندگی در دنیای امروز را مختل خواهد نمود. پس ضروری است که، فعالیت ها و برنامه های آموزش صلح، باید در تمامی سطوح طراحی و تدوین شود.
دراین رابطه با توجه به نکات گفته شده و اهمیت و ضرورت آموزش صلح در دنیای امروز پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که تا چه اندازه به ویژگی ها و مؤلفه های آموزش صلح در برنامه درسی دوره ی ابتدایی توجه شده است؟
فهرست مطالب بررسی ویژگی های آموزش صلح در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی از دیدگاه کارشناسان و معلمان به شرح زیر می باشد:
فصل اول
طرح پژوهش 1
مقدمه 2
بیان مسئله 3
اهمیت و ضرورت پژوهش 6
اهداف تحقیق 8
الف) هدف کلی 8
ب) اهداف جزیی 8
سؤالات تحقیق 9
الف) سؤال کلی 9
ب) سؤالات جزیی 9
متغیر های تحقیق 9
تعاریف نظري 9
تعاریف عملیاتی 10
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش 12
مقدمه 13
تعاریف و مفاهیم صلح 14
تعیین چهارچوبی برای صلح 14
مفهوم صلح با توجه به معلومات بی واسطه 14
مفهوم برنامه ی درسی 16
طراحی برنامه ی درسی 18
ماهیت برنامه ی درسی صلح از نظر کانت 19
تعریف برنامه ی درسی صلح 20
پیشینه ی آموزش صلح 22
جایگاه آموزش صلح در جهان معاصر 24
نقش آموزش و پرورش در اشاعه فرهنگ صلح 25
نقش مدرسه در آموزش صلح 27
آموزش صلح و دستاوردهای آن 28
اهمیت آموزش صلح 29
اهداف آموزش صلح 31
برنامه های آموزش صلح 33
آموزش صلح در برنامه های درسی 36
آموزش صلح به عنوان یک اصل فراگیر 37
الف) دوره ی خلع سلاح اتمی: 39
ب) دوره ی آموزش خلع سلاح: 40
ج) دوره ی وابستگی متقابل جهانی و سیاره ای 40
اقدامات یونسکو در زمینه فرهنگ صلح در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی 40
برخی از اقدامات یونسکو در سطوح ملی و منطقه ای 41
یونسکو و فرهنگ صلح 41
اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی 42
برنامه درسی دوره ابتدایی 43
اصول آموزش و پرورش ابتدایی 43
اهداف دوره ابتدایی (مصوب ششصدوچهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش) 44
تحقیقات پیشین 49
تحقیقات داخلی 49
تحقیقات خارجی 51
بحث و جمع بندی 54
مدل نظری تحقیق 56
فصل سوم
روش و مراحل اجرای پژوهش 60
مقدمه 61
روش تحقیق 61
جامعه ی آماری 62
نمونه و روش نمونه گیری 62
ابزار گردآوری داده ها 62
روايي پرسشنامه ها 63
پايايي پرسشنامه ها 64
روش‌هاي تجزیه و تحلیل داده ها 65
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش 66
مقدمه 67
اطلاعات جمعیت شناختی 68
بررسی سؤالات تحقیق 69
سؤال اول تحقیق: میزان توجه به مؤلفه آگاهی از صلح و روشهای حصول به آن در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 69
سؤال دوم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه مشارکت، همکاری و تشریک مساعی در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 73
سؤال سوم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی مسئولیت پذیری برای اعمال شخصی و اجتماعی در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 77
سؤال چهارم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی حل مسالمت آمیز تعارضات در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 80
سؤال پنجم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 84
سؤال ششم تحقیق: میزان توجه به مؤلفه ی احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان و کارشناسان چقدر است؟ 87
سؤال هفتم تحقیق: دیدگاه های معلمان و کارشناسان در محور ویژگیهای آموزش صلح چه تشابه و تفاوتی با یکدیگر دارند؟ 91
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری 93
مقدمه 94
نتایج پژوهش 95
خلاصه ی توصیفی نتایج پژوهش 95
بررسی نتایج سؤالات پژوهش 95
پیشنهادها 103
پیشنهادهای کاربردی 103
پیشنهادهای پژوهشی 104
محدودیتهای پژوهشی 105
محدودیتهای در اختیار 105
محدودیت های خارج از اختیار 105
بحث و جمع بندی نهایی 105
فهرست منابع 109
پیوستها 117
چکیده لاتین
