ادبیات نظری و سوابق تحقیق تعاریف و نظریه های رهبری تحول آفرین (فصل دوم)

گذري بر رهبري
تقريبا پيش از سالهاي 1950 ميلادي تاکنون نظريه هاي رهبري فراز و نشيبهاي متعددي را پشت سر گذاشته است. در واقع تکامل نظريه هاي رهبري شامل چهار دسته نظريه است:
1 - نظريه صفات شخصي رهبري
2 - نظريه سبک هاي رفتاري
3 - نظريه وضعي (اقتضايي)رهبري
4 - نظريه رهبري تحول آفرين
نظريه صفات شخصي رهبري
در آغاز قرن بيستم چنين اعتقادي در ميان مردم وجود داشت که بعضي افراد با خصيصه هاي خاصي بدنيا مي آيند که آنها را رهبراني اثربخش مي سازد. در حاليکه ديگران بدنيا مي آيند بدون اينکه داراي خصيصه هاي خاص رهبري باشند. قديمي ترين نظريه در اين مورد، نظريه مردان و زنان بزرگ است که بيان مي دارد خصوصيات و توانايي هاي شخصي، عده اي را به طور طبيعي، رهبر مي سازد. هر چند اين نظريه، پشتوانه علمي محدودي دارد ولي بدين معني نيست که هنوز مردم به آن اعتقادي ندارند(هيت  و ديگران، به نقل از یعقوبی، 1389)
نتايج مطالعات مختلف نشان مي دهد که هيچ ليستي از خصوصيات و مهارتهاي رهبري نمي تواند قطعي و نهائي باشد و اين به دليل آن است که هيچ دو رهبري دقيقاً همانند هم نيستند و رهبران مختلف با افراد متفاوتي با وضعيتهاي مختلف کار کرده و نياز به خصوصيات متفاوتي هم دارند.

 نظريه رفتار رهبري
نگرش رفتاري بيان مي کند بهترين روش مطالعه و تعريف رهبري بر مبناي چيزي است که رهبران انجام مي دهند، نه بر مبناي چيزي که رهبران هستند. بنابراين تمرکز به جاي خصوصيات رهبري متوجه رفتار رهبران مي شود از اين رو در اواخر دهه 1940 ميلادي بيشتر مطالعات مربوط به رهبري از تئوري صفات رهبري به تمرکز بر آنچه رهبران انجام مي دادند تغيير کرد. در ادامه جستجو براي يافتن يکي از بهترين سبکهاي رهبري در همه وضعيتها، محققان و پژوهشگران بسياري را براي تشخيص متفاوت از رفتار رهبران اثربخش در مقابل رهبران غير اثر بخش واداشت.
نظريه هاي رفتاري رهبري شامل تحقيقات زير است:
•     مطالعات دانشگاه ايالتي اوهايو
•    مطالعات رهبري ميشيگان
•    مطالعات پويايي گروه
•    سيستمهاي چهار گانه مديريت
•    شبکه مديريت (رهبري)
پژوهشگران نظريه هاي رفتاري به دنبال بهترين رفتار يا سبک رهبري بودند. در مطالعات دانشگاه ايالتي اوهايو عقيده بر اين بود که بهترين رفتار رهبري حداکثر ساختار گرايي و حداکثر ملاحظات انساني است. در نظريه شبکه مديريت نيز عقيده بر اين است که بهترين رفتار رهبري توجه زياد به توليد و توجه فراوان به انسان است.
اما مطالعات و تحقيقات بعدي نشان داد که هيچ بهترين سبک رفتاري رهبري وجود ندارد. براي نمونه ليکرت نشان داد که بهترين سبک رفتاري رهبري در ايالات متحده، سبک رابطه مدار است. اما براساس تحقيقي که پاول هرسي انجام داد به اين نتيجه رسيد که سبک کارمدار با راندمان بيشتري همراه بوده است و اين ننتيجه گيري بر خلاف تحقيقات ليکرت بود. بنابراين صاحب نظران به اين نتيجه رسيدند که بهترين سبک رهبري که در همه حالت ها اثربخش باشد وجود ندارد.

 - پژوهش یعقوبی و همکاران(1390) با هدف بررسي ارتباط بين رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی و اداره امور مالیاتی استان قم صورت گرفته است. در اين راستا داده هاي مورد نياز براي تحليل اين ادعا با استفاده از پرسشنامه‌هاي چند عاملی رهبری و رفتار شهروندی سازمانی- جمع آوري گرديد. تحليل اطلاعات با استفاده از ضريب همبستگي پیرسون حاكي از اين است كه رابطه بين سبك رهبري تحول آفرين و رفتار شهروندی سازمانی معنادار است. بعلاوه تمامي مؤلفه هاي رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداري دارند. همچنين تحليل رگرسيون چند عاملي بيانگر اين است كه از ميان مؤلفه هاي رهبری تحول آفرین، رفتار های آرمانی و ملاحظات فردی بيشترين تأثير را در رفتار شهروندی سازمانی دارند.
 - هدف مقاله بيك زاده و همکاران (1390) بررسي تاثير معنويت محيط کاري بر مولفه هاي رفتار شهروندي سازماني کارکنان آموزش و پرورش نواحي پنج گانه شهر تبريز است. براي اين منظور رفتار شهروندي سازماني بر اساس نظريه اورگان و باتمن در پنج بعد؛ نوع دوستي، وجدان، جوانمردي، ادب و نزاکت و رفتار مدني و معنويت محيط کاري بر اساس نظريه ميليمن و همکارانش تعريف و در اين راستا پنج فرضيه تنظيم شده است، براي آزمون اين فرضيه ها، دو پرسشنامه شامل پرسشنامه معنويت محيط کاري با 21 سوال و پرسشنامه رفتار شهروندي سازماني با 30 سوال استفاده شد.نتايج حاصل از آزمون فرضيه ها، نشان دهنده تائيد فرضيه هاي اول چهارم و پنجم و رد فرضيه هاي دوم و سوم تحقيق است؛ به عبارتي معنويت محيط کاري بر مولفه هاي نوع دوستي، ادب و ملاحظه، و رفتار مدني رفتار شهروندي سازماني کارکنان آموزش و پرورش نواحي پنج گانه شهر تبريز موثر است و بر مولفه هاي وجدان و جوانمردي رفتار شهروندي سازماني کارکنان آموزش و پرورش نواحي پنج گانه شهر تبريز موثر نمي باشد.

2-1  رهبري تحول آفرين
1-1-2  گذري بر رهبري
2-1-2 نظريه رفتار رهبري
3-1-2 نظريه اقتضائي
4-1-2  نظريه رهبري تحول آفرين
5-1-2 سابقه رهبري تحول آفرين
6-1-2  رهبري مراوده اي و رهبري تحول‌آفرين (دو رويکرد متفاوت)
7-1-2 رويکردهاي رهبري تحول آفرين
1-7-1-2  نظريه رهبري تحول آفرين برنز(1978)
2-7-1-2  نظريه رهبري تحول آفرين بنيس و نانوس (1985)
3-7-1-2   نظريه رهبري تحول آفرين تي چي و ديوانا (1990)
4-7-1-2    نظريه رهبري تحول آفرين شرمرهورن
5-7-1-2    نظريه رهبري تحول آفرين باس (1999-1985)
6-7-1-2    شاخصهاي رهبري چند عاملي از ديدگاه بس و آووليو
منابع

---